Zeytin ve zeytinyağında fiayatlar yüksek

ZEYTİNDE hasat dönemi başladı. Ayvalık’tan Kilis’e kadar uzanan coğrafyada üreticiler zeytin hasadı yapıyor. Ayvalık, Mut, Hatay Altınözü, Manisa Akhisar başta olmak üzere birçok üretim merkezinde hasat dönemi çeşitli etkinliklerle başlayacak. Bu hafta bu konuda ilk etkinlik pazartesi günü Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli’nin katılımıyla İzmir’de olacak. Zeytin ile ilgili bütün taraflar toplantıda yer alacak. Tariş’inden Marmarabirlik’ine ihracatçılardan üreticilere zeytin ve zeytinyağının bütün tarafları bu toplantıda hazır bulunacak. Bakan Pakdemirli toplantı ile 2019-2020 sezonunu açacak ve fiyatları açıklayacak. Ancak biz sahada küçük bir araştırma yaptık. Piyasadan aldığımız bilgilere göre, dane sofralık siyah Gemlik zeytin 12.5-13 TL, Edremit sofralık 8-9 TL, yağlık zeytinler ise 2.5 TL’den fiyatlandırılacak. Sızma zeytinyağının fiyatının ise 20-22 TL’den açıklanması bekleniyor.

Zeytin haberini yapma nedenimiz aslında hasat döneminin başlaması değil. Market raflarını ve pazarları yakından takip ediyoruz. Zeytinde ciddi bir fiyat artışı olunca bu haberi yapmaya karar verdik. Türkiye’de Marmarabirlik, Tariş ve Vakıflar gibi kamu ve yarı kamu kurumlan zeytin ve zeytinyağında etkinler. Market raflarında Marmarabirlik’in iyi kalite zeytininin fiyatının 40 TL’nin üzerine çıktığını gördük. Biliyorsunuz kıyma fiyatları 35-40 TL civarında, ilk defa zeytin fiyatta kıymayı geçmiş görünüyor. Bu durumun nedenini sormak için Marmarabirlik’in Genel Müdürü İsmail Acar’ı defalarca aradık ama bir cevap alamadık. Aynı kulvarda hareket eden kamu kurumu Ayvalık Vakıflar’da en kaliteli zeytinin 27 TL’den satıldığım belirtelim. Marmarabirlik’in kalitesindeki zeytinler Ayvalık pazarında da 20 TL civarında satılıyor. İşte bu tablo nedeniyle zeytin ve zeytinyağında nasıl bir sezon bekliyor, üreticinin, ihracatçının, sektörün nabzını tuttuk.

DAĞ TAŞ ZEYTİN OLDU AMA

Türkiye son yıllarda zeytinde ciddi ataklar yaptı. Tabir yerinde ise dağı taşı zeytin oldu. Son 10 yılda 70 milyon adet yeni ağaç dikildi. Edremit, Gemlik, Ayvalık gibi klasik zeytin bölgelerinin yanı sıra Manisa Akhisar, Mersin Mut, Hatay Altınözü, Gaziantep, Adana, Osmaniye gibi bölgeler de zeytinle öne çıkmaya başladı. Ağaç sayısı bakımından 27 milyonla Aydın ilk sırada, 21.5 milyon âdetle Manisa ikinci, 19.5 milyon adetle . İzmir üçüncü, 17.5 milyon adetle Muğla dördüncü, 15 milyon adetle Hatay beşinci sırada yer alıyor. Son dönemlerde atağa geçen Mersin 14 milyon adet ağaca ulaştı.

Zeytin ve zeytinyağı denince aklımıza ilk olarak Ayvalık, Edremit, Gemlik gelse de ilçe bazında 14 milyon ağaç ile Manisa’nın Akhisar ilçesi zirveye yerleşmiş durumda. İkinci ilçe ise 12 milyon ağaçla Mersin’in Mut ilçesi. Mersinliler ÇKS (Çiftçi Kayıt Sistemi) kayıtlarına girmeyen ağaçlarla bu sayının 18 milyona çıktığını iddia ediyor.

Türkiye genelindeki zeytin ağacı sayısı toplamda resmi rakamlara göre 178 milyon adet. Kayıt altında görünmeyen ağaçlarla sayının 200 milyona yakın olduğu tahmin ediliyor. Toplam ağaç sayısının 2020 yılında 250 milyona ulaşacağı hesaplanıyor. Halen meyve veren 152 milyon zeytin ağacından ortalama 200 bin ton zeytinyağı, 450 bin ton da sofralık zeytin elde ediliyor. Bu yıl zeytinyağı rekolte tahmini ise 235-250 bin ton seviyesinde. Sofralık zeytinde ise 450 bin tonluk bir rekolte tahmini yapılıyor.

“BU YIL KALİTE ÇOK İYİ”

Tütünüyle ünlü Akhisar, son yıllarda zeytinde atak üstüne atak yapıyor. Artık ilçede tütün neredeyse bitmiş durumda. Onun yerini zeytin aldı. İlçede 17 milyon zeytin ağacı var; sadece zeytin üretiminde değil aynı zamanda zeytin ve zeytinyağı sanayiinde de atakta. İlçede 300’ün üzerinde irili ufaklı işletme faaliyette. Uluslararası pazarlarda faaliyet gösteren 20 şirketin ilçede yatırımı var.

Zeytin ve zeytinyağında liderlik koltuğuna oturan Akhisar’ın Ticaret Borsası Başkanı Alper Alhat, bu yıl zeytin ve zeytinyağında çok kaliteli bir yıl olacağını belirtiyor. Akhisar’da rekoltenin geçen yıla göre düşük olduğunu belirten Alhat, “Rekoltemiz düşük ama kalitemiz çok iyi. Zeytinlerimiz yağışı zamanında aldı. Kurtlanma, sineklenme hastalıkları yok. Bu da yağın çok kaliteli çıkacağını gösteriyor. Yağların neredeyse tamamı sızmalık olacak” diyor.

Zeytin fiyatları ile ilgili de değerlendirmelerde bulunan Alhat, “Üreticinin de tüketicinin de korunması gerekir. Ancak üreticiden 15 TL’ye alınan zeytinin 40 TL’ye satılmasına karşıyız. Pahalı ürün iyi kalite demek değildir. Üreticiyi desteklemek lazım. Tüketiciyi de küstürmemek gerek. Türkiye zeytin ve zeytinyağında söz sahibi ama tüketimde çok gerilerdeyiz. Tüketimi de artır-lalıyız. Bunun için de ürünler makul fiyatlarda piyasaya inmeli” diyor. Alhat’ın verdiği bilgiye göre Akhisar’da üreticide kaliteli dane zeytinin baş fiyatı 9-10 TL, sızma zeytinyağı fiyatı da 20-22 TL arasında değişiyor. Sezon açılışından sonra bu fiyatların bir miktar daha aşağı gelmesi bekleniyor.

ABD’YE İHRACAT FIRSATI

Zeytin ve zeytinyağı aynı zamanda ciddi bir ihracat kalemi. 2017-2018 sezonunda 405 milyon dolar seviyesinde ihracat yapılmıştı. 2018-2019 sezonunda ise gerileme oldu. Bu durum geçen yılki rekoltenin düşüşünden kaynaklandı. 2018-2019 sezonunda 305 milyon dolarlık bir ihracat geliri elde edildi. Ama bu yıl Türkiye şanslı. ABD, dünyanın en büyük ihracatçısı İspanya’ya yüzde 25 vergi koydu. Bu geçen yıl sadece zeytinde idi. Bu yıl zeytinyağını da dahil ettiler. Türkiye için ABD pazarı avantajlı hale geldi. Ispanya’nın çekildiği pazarlarda Türk zeytin ve zeytinyağı ihracatçıları etkili olacak. Bu yıl ihracatçılar oldukça umutlu. 450 milyon dolarlık ihra-cat rakamlarının yakalanabileceği hesaplanıyor.

Ege Zeytin ve Zeytinyağı ihracatçıları Birliği Başkam Davut Er de yaptığı değerlendirmede, sofralık zeytinde geçen sezon 95 bin ton ile tarihi ihracat rekoru kırıldığını söylüyor. Türkiye’nin ihracatta en önemli pazarlanın Irak ve Romanya olduğunu belirten Er, ABD’nin ise üçüncü büyük pazar olduğunu söylüyor. Er, “ABD pazarı liderliğini alabilir. Çünkü Ispanya’ya yüzde 25 gümrük vergisi koydular. ABD pazarı bizim için avantajlı hale geldi. Sofralık zeytindeki verginin aynısı yağa da geliyor. Dolayısıyla hem zeytinyağında hem zeytinde Ispanya’nın boşluğunu biz dolduracağız” diyor.

MUT ÇOK İDDİALI

Zeytin konusunda son yıllarda en çok ağacın dikildiği ilçelerden biri de Mersin’in Mut ilçesi. Kayısı ile adından sıkça söz ettiren Mut, zeytinde de atağa kalktı. Resmi rakamlara göre ilçede 14 milyon ağaç bulunuyor. Bu ağaçların 4 milyon adedi henüz meyve vermeye başlamamış.

Mut Ticaret ve Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Gürsel Aydın, “Sağlık Zeytinden, Zeytin Mut’tan” söylemi ile Mut zeytin ve zeytinyağının tanıtımını gerçekleştirdiklerini söylüyor. Türkiye genelinde zeytinyağı ile ilgili alman 11 coğrafi işaretten bir tanesinin “Mut Zeytinyağı” olduğunu belirten Aydın, “Bundan sonra zeytinyağı ambalajlarında Türkiye haritasını içeren menşe işareti ve Mut zeytinyağı logosu kullanılacak” diyor. Mut’un iklim özelliklerinden dolayı zeytininin ilaçsız üretildiğini anlatan Aydın, “ilaçsız olup, sofralık olarak erken hasat edilir. Sağlığa faydalı bileşenler açısından çok zengin. Dünyada ilk zeytin hasadı Mut’ta yapılıyor” diyor.

Zeytin üretiminde öne çıkan bölgelerden biri de Hatay’ın Altınözü ilçesi, ilçede 3 bin 150 çiftçi zeytincilikle uğraşıyor; bölgede 6 milyon ağaç var. Ancak ilçenin arazisi 40 milyon adet ağacı kaldırabilecek güçte. Son zamanlarda ilçe sakinleri bahçelerini büyütüyor, yeni ağaçlar dikiyor. Hatay’da zeytin ve zeytinyağı üretiminin Altınözü ve Antakya ilçelerinde yoğunlaştığını dile getiren Antakya Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Hikmet Çin-çin, Hatay’da zeytin ekim alanlarının her geçen gun arttığını, üretilen zeytinlerin işlendiği 128 adet zeytinyağı fabrikası bulunduğunu söyledi. Hatay’da zeytin ve zeytinyağı üreticilerinin markalaşma ve bölge imajının oluşturulması için bilinçlendirilmeleri konusunda destek talep eden Çin-çin, “Ortak bir markanın oluşturulması hem ürün kalitesinin artırılmasına hem de pazarlama hizmetlerinin daha etkin şekilde yerine getirilmesine katkı sağlayacaktır” dedi.

Türkiye’nin en büyük zeytincisi

Kamuoyu işadamı Remzi Gür’ü hazır giyim markası Ramsey ile bilir. Peki, Gür’ün bugün Türkiye’nin en büyük zeytincisi olduğunu biliyor musunuz? Aydın Karacasu’da 5.5 milyon metrekare arazisi var; burada 260 bin adet zeytin ağacı bulunuyor. Arazide halen dikim işlemleri devam ediyor. Toplamda sayının 350 bini geçeceği tahmin ediliyor.

Gür, zeytin konusunu çok önemsiyor. Ağaçları henüz genç. Yeni meyve vermeye başlamış. Geçen yıl 40 ton civarında zeytinyağı elde etmiş. Bu alanda marka da oluşturulmuş. Vievi ve Gökkale markalı zeytinyağları piyasaya girmeye başladı.

Gür sadece üretim yapmayacak; zeytinyağı ve zeytin işleme fabrikası da kuracak. Bu konuda çalışmalara başlanmış. Zeytinler tam verim vermeye başladığında fabrika da hazır olacakmış. Remzi Gür’ün zeytinlik alanını genişletme hedefleri de olduğunu belirtelim. 5.5 milyon metrekarelik alanı 10 milyon metrekareye kadar çıkarma hedefi konmuş. Gür’ün zeytinliği mevcut haliyle tek tapuda en büyük zeytinlik unvanına sahip.

Afrin zeytinyağı için formül önerisi

Türkiye’ye Suriye’den de ciddi miktarda zeytinyağı girişi yapılıyor. Türkiye’nin kontrolündeki Afrin aynı zamanda ciddi bir zeytin ve zeytinyağı üreticisi. Başkan Recep Tayyip Erdoğan’ın talimatıyla Afrin’de üretilen zeytinyağları da Türkiye’ye girecek. Hem üreticiler hem de ihracatçıların bu konuda önerileri var. İhracatçılar bu konuda, “Afrin zeytinyağlarının Türkiye’ye gelmesinde hiçbir mahsur yok. 0 bölgedeki insanlar desteklenmeli.

Ancak Türk üreticisini mağdur etmeyecek bir formül geliştirmeliyiz. Afrin’den 100 ton zeytinyağı getiren bir şirket 100 ton da Türkiye’deki üreticilerden almalı. Böylece kendi üreticimiz de korunmuş olur” diyorlar.

İDRİZ ÇOKAL