Wuhan kentinde ortaya çıkan corona virüsü

ÇİN’İN Wuhan kentinde ortaya çıkan corona virüsü (2019-nCoV) salgını nedeniyle dünya teyakkuza geçti. Her ülke kendi tedbirlerini alarak virüsün yayılmasını engellemeye çalışıyor. Salgının insan sağlığı açısından etkileri olduğu gibi dünya ekonomisine de etkileri olacağı aşikar. Salgının merkezindeki Çin, dünya ekonomisi için çok önemli bir aktör. Dünyanın en büyük ikinci ekonomisi olan Çin, 14.1 trilyon dolarlık milli geliriyle küresel gelirin yüzde 16.4’üne sahip. Şimdilik varlık fiyatlarını etkileyen salgın, petrol fiyatlarım geriletirken, altını artırdı. Ancak salgının dünya ekonomisine etkilerinin bununla sınırlı kalmayıp, reel ekonomiyi de etkilemesi riski bulunuyor. S&P’nin yaptığı bir değerlendirmeye göre corona virüsü krizi böyle devam ederse Çin’in ekonomik büyümesi yüzde 1.2 puan etkilenecek.

İTHALAT 19.1 MİLYAR DOLAR

Dünyanın en büyük ikinci ekonomisi Çin, Türkiye’nin de en büyük ticari partnerlerinden biri. Son yıllarda cari açığı azaltma politikası nedeniyle tedricen Çin’den yapılan ithalat düşse de Türkiye 2019’da Çin’den 19.1 milyar dolar ithalat, 2.6 milyar dolar da ihracat yaptı. İş insanları kısa vadede iki ülke arasında ticaretin olumsuz etkilenmesini beklemiyorlar ama salgının uzaması durumunda orta ve uzun vadede reel ekonominin salgının etkilerini görebileceği görüşündeler. Özellikle bazı aramalı teda-riğinde sorun yaşanma olasılığı yüksek…

Türk Hava Yolları (THY), geçen hafta, Pekin, Guangzhou, Şanghay ve Xian uçuşlarında belirgin talep düşüşü nedeniyle, 5-29 Şubat’taki planlı seferlerde frekans azaltacaklarını açıkladı. Havaalanlarındaki maskeli insan sayısındaki artış da salgının seyahat edenler üzerindeki etkisini ortaya koyuyor. Çin’e iş seyahati için giden işadamları, bu dönemde seyahatlerini yarıda kesip Türkiye’ye dönerken, seyahat planlarını erteleyenler ağırlıkta. Hatta Çin’in Xiamen kentinde 16-19 Mart 2020 tarihleri arasında düzenleneceği açıklanan ve Türk ihracatçıların da katılmak üzere hazırlık yaptığı Doğaltaş Fuarı, 6-9 Haziran 2020 tarihlerine ertelendi.

ÜRÜNLER YOLA ÇIKTI

Bu fuar önemli çünkü Türkiye’nin Çin’e en büyük ihracat kalemi, mermer. Türk madencilik sektörü 2019’da 700 milyon doları doğaltaş olmak üzere Çin’e toplam 1.35 milyar dolarlık maden ihracatı yaptı. Xiamen Doğal Taş ve Teknolojileri Fuarı da ihracatı artırmak için bir fırsat olarak görülüyordu. 150 Türk firmasının katılacağı fuar için ürünler erteleme kararından önce yola çıkmıştı.

Ege Maden İhracatçıları Birliği Başkam Mevlüt Kaya, 5 Şubat’ta Xiamen’e varacak olan Türk ürünlerin depolanması konusunda çalışmaların sürdüğünü söylüyor. Çin pazarındaki duraklamanın Türk madencilik sektörüne etkilerinin büyük olacağını dile getiren Kaya, devletten şu istekte bulunuyor: “En büyük pazarımız Çin’de yaşananlar nedeniyle madencilik sektörüne bir nebze de olsa nefes aldırmak adına madencilik firmalarının Maden Kanunu kapsamında madencilik faaliyetlerinden doğan, maden ruhsatlardan kaynaklanan ve ödenmesi gereken vyılhk ruhsat bedeli, devlet hakkı, her türlü vergi ve ceza vb. bedelin, mücbir sebep kapsamında Türkiye genelinde yeni Maden Kanunu TBMM Genel Kurul gündeminde kabul edilene kadar ertelenmesini, yeni Maden Kanunu’nda da bu konuda düzenleme yapılmasını talep ediyoruz.”

Türkiye Madenciler Derneği Başkam Ali Emiroğlu ise, ertelemenin geçen hafta kendilerine resmi olarak bildirildiğini söylüyor. Türkiye’nin 4.3 milyar dolarlık maden ve doğaltaş ihracatının büyük bölümünün Çin’e yapıldığına dikkat çeken Emiroğ-lu, “Türkiye’nin mermer, krom ve borda başlıca ihracat pazarı Çin’dir. Fuarın ertelenmesi Çin’e ihracatı olumsuz etkileyecek, satışlar haziran sonrasına ötelenebilir” diyor.

KAYIP YÜZDE 50

Çin’deki corona salgınının ilk etkilerinin turizmde de görülmesi bekleniyor. Zira virüsün yayılması “Çunyün” olarak adlandırılan 24 Ocak-3 Mart tarihlerindeki yeni yıl tatiline denk geldi. Çinliler bu dönemde çok seyahat ediyorlar, hatta Türkiye’ye de geliyorlardı. Çin yönetimi salgın nedeniyle yurtdışı turları bir ay süreyle durdurdu. Bu yüzden şubat ayında Türkiye’ye gelmesi planlanan 30 bin Çinli turist de gelemeyecek. Bunun da en az 30 milyon dolarlık bir gelir kaybına neden olması bekleniyor. 2019’da 52 milyondan fazla turist ağırlayıp 34 milyon dolar gelir elde eden Türkiye’ye, geçen yıl 450 bin Çinli turist geldi. Kültür ve Turizm Bakanlığı, salgının genel olarak Türk turizm gelirlerini olumsuz etkilemesini beklemezken, Türkiye Otelciler Birliği (TÜROB) Başkanı Müberra Eresin, “3 Şubat’a kadar süren dönemde, Çin’in yılbaşı döneminde çok fazla Çinli turist geliyordu. Bu akış şu anda durdu. Özellikle Kapadokya ve İstanbul’da turistik anlamda yüzde 50’ye varan bir kayıp yaşanıyor” şeklinde konuşuyor.

Dorak Holding Yönetim Kurulu Başkanı Ahmet Serdar Körükçü ise, “Çin hükümeti tarafından önce üç şehirde olan uçak iptalleri şu anda 17 şehre ulaştı. Gruplarımızın iptalleri gelmeye devam ediyor. Şu anda Türkiye’de bulunan gruplarımız, havayollarındaki termal kamera taramalarından geçiyor. Mevcut misafirlerimize biz de elimizden gelen güvenlik önlemlerini sağlıyoruz. Rehberlerimiz, tüm çalıştığımız otel ve restoranlar konu ile ilgili gerekli bilgilendirmeye sahip” ifadelerini kullandı.

30 ŞUBESİNİ KAPATTI

Burger King’in Çin’deki mas-ter franehise haklarını elinde Körükçü bulunduran ve 2012 yılından beri Çin’de restoran açan TAB Gıda da Çin’deki gelişmeleri yakından takip ediyor. Çin’de Burger King ile 1000’in üzerinde mağazaya ulaşan ve Popeyes markasıyla da ülkede varlığını sürdüren TAB Gıda’nm Genel Müdürü Caner Dikici, “Çin’de Hükümetin verdiği kararlar doğrultusunda kapatılması gereken restoranlarımızı kapattık. Karantina altına alınan Wuhan şehrinde 30 restoranımızı kapattık. Biz zaten hijyene çok önem veriyoruz ama diğer şehirlerdeki restoranlarımızda hijyeni daha da artırdık. Çin Hükümeti ne derse onu uyguluyoruz. Çin’e Türkiye’den bir tek patates gönderiyorduk. Onu da mevsiminde dondurulmuş olarak gönderdiğimiz için şu anda bir sıkıntı yok. Açık restoranlarımızda normal işimizi sürdürüyoruz” diye konuşuyor.

Yataş’ın ise Çin’de beş mağazası bulunuyor. Yataş Grup Yönetim Kurulu Başkanı Yavuz Al-top, Çin’deki salgının ilk etapta Çin ekonomisi üzerinde sorun yaratacağını, ardından da dünya ekonomisinde küçülmeye neden olacağını düşünüyor. “Çin ekonomisi yavaşlayınca onlara üretim yapan Japonya ve Güney Kore de küçülecek” diyen Altop sözlerini şöyle sürdürüyor:

“Salgın devam ederse Çin’den satın alma yapan firmaların üretimleri olumsuz etkilenir. Hammadde, ara mal alımları etkilenebilir. Türkiye’de turizmde etkilenme başladı bile. Çin’den direkt mobilya alan olduğunu zannetmiyorum. Ara mamul alan da çok yok çünkü vergiler çok arttı. Bu yüzden mobilya ve yatak sektöründeki ithalata etkisi olmaz.”

İTHALAT DURMADI AMA…

Türkiye’nin ihracatı, Çin’den yaptığı ithalatla karşılaşıldığında oldukça küçük. Türkiye son yıllarda Çin’e karşı verdiği dış ticaret açığını azaltsa da hala birçok sektör aramalı ve hammadde ithalatını sürdürüyor. Elektrik-elektronik, otomotiv ye tekstil sektörlerinde üretimin devam etmesi için ithalatın aksamaması gerekiyor. Görüştüğümüz sektör temsilcilerinin geleceğe yönelik kaygıları olsa da ithalatın durduğunu söylemek mümkün değil.

Türkiye Çin’den gıda ve gıda katkı maddeleri de ithal ediyor. Virüs nedeniyle Çin’den gıda ithalatına Türk hükümetinin bir kısıtlama getirip getirmeyeceği piyasalarda konuşuluyor. TÜ1K verilerine göre Türkiye 2019’un ilk 11 ayında Çin’den en çok 73 bin 936 ton ile çerezlik ayçiçeği ithal etmiş. Bunun rakamsal karşılığı ise yaklaşık 85.5 milyon dolar. Bunu pirinç, karma yem, konserve domates, glikoz şurubu, zencefil, ceviz, sarımsak gibi ürünler takip ediyor. Çin’den geçen yıl yapılan gıda ithalatının 230 milyon doları aştığı biliniyor.

Türkiye Çin’den gıda katkı maddeleri de ithal ediyor. Kıvam artırıcı sodyum aljinatlar, fosfatlar, sor-batlar, msg sitratlar ve emülgatörler ilk akla gelenler. Türkiye’nin Çin’den gelen gıda ürünlerinde de ithalatı durdurup durdurmayacağı net olarak bilinmiyor ama bu gerçekleşmese bile önümüzdeki dönemde Çin’deki üretim azalıp tedarikte sıkıntı yaşanması mümkün. Bu nedenle gıda katkı maddesi ithal eden firmaların başka ülkelere yönelmesi bekleniyor. Ancak bu ülkelerin de talep nedeniyle fiyatlarını artıracağı tahmin ediliyor.

“İPLİKTE İKAME MÜMKÜN”

Türkiye Çin’den 500 milyon dolarlık sentetik iplik alıyor. TOBB Hazır Giyim Meclisi Başkanı Şeref Fayat, mart ayında Çin’den alım ya-pılamasa bile tekstil ve hazır giyim sektörünün üretiminin olumsuz etkilenmesini beklemiyor.

“Sektörümüze kısa vadede olumsuz bir yansıma olmayacağını düşünüyorum” diyen Fayat, sözlerini şöyle sürdürüyor:

“Çin’den polyester ipliğinden ziyade onun da hammaddesi olan POY alıyoruz. Bu hammaddeyi üretim yapmak için almak zorundayız. Şanghay, Guangzhou gibi yoğun üretim yapılan yerlerde salgın söz konusu değil. Kısa ve orta vadede sıkıntı yaşayacağımızı sanmıyorum. Sıkıntı olması durumunda Güney Kore’den ikame edebiliriz. H&M, Zara gibi bazı Avrupa markalarının Çin’de hazır giyim üretimi yaptırdıklarmı biliyoruz ama bunlar da çok az miktarda. Perakendeyi etkileyecek boyutta değil.”

ÜRETİM HENÜZ ETKİLENMEDİ

Türk otomotiv yan sanayi son yıllarda Çin’de birbiri ardına üretim tesisleri kurdu. Aktaş Holding, Orhan Holding, Teklas Kauçuk, Murat Ticaret Kablo, Standart Profil, Farba ve Kırpart Otomotiv, Çin’de yedek parça üreten şirketlerden bazıları. Uludağ Otomotiv Endüstrisi İhracatçıları Birliği Başkanı Baran Çelik, “Otomotive yönelik tedarik zincirindeki aksama üretimi etkileyebilir. Salgın devam ederse üretimde negatif etkileri görülebilir. Bizden çok dünya ticareti daha çok olumsuz etkilenir. Sektör olarak virüsün tedavisiyle ilgili gelişmeleri çok yakında duyacağımıza inanıyoruz. Bu tür virüslerle başa çıkılıyor, biraz zaman gerekiyor” şeklinde konuşuyor.

Mehmet Nuri ERSOY / Kültür ve Turizm Bakanı
“Turizmi etkilemez”

Geçen sene 450 bine yakın Çinli turist Türkiye’ye geldi, ülkemizin turist profilinde bu çok etkili bir sayı değil. 2019’da 52 milyondan fazla turist ağırladık ve 34 milyar dolar gelir elde etti, Çin’le sınırlı kalan coronavirüs salgını Türkiye’nin turizmini olumsuz etkilemez. Çin pazarı bizim için önemli ama bununla ilgili kesin sonuca varmak için erken. 14 günlük süreci var. Biz pazar çeşitlemesine dikkat eden bir ülkeyiz. Sonucu çok değiştirecek bir etkisinin olacağını düşünmüyorum.

Yavuz ONAY/ Türk- Çin Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı
“Türkiye’yi etkileyecek bir şey yok”

Corona’nın SARS virüsü kadar etkisi olduğunu düşünmüyorum. Ben Çin’in Pekin şehrinde yaşıyorum. SARS’tan 800 kişinin hayatını kaybettiğini hatırlıyorum. Çin’de bazı bölgeler karantina altına alındı ama bu hastalığın çok yayıldığı anlamına gelmiyor. 7 bin kişi etkilendi ama yarısı tedavi oldu. Çin’e giriş çıkışlarda kontroller sürüyor. Bence Türkiye’yi ve ekonomiyi etkileyecek bir şey yok. Türkiye, Çin’den ithalatçı bir ülke. İhracatçı olsa daha çok etkilenirdi. Çin’de yeni yıl tatili, birkaç haftalık değil, 1.5 aya kadar uzuyor. Bu dönemde fabrikalar kapanıyor. Üretim iki ay düşse de Türkiye etkilenmez. Zaten demir-çelik gibi ağır sanayi fabrikaları 24 saat çalışıyor. Montaja dayalı sanayi fabrikaları bu dönemde tatildeler ya da üretimlerini azalttılar. Buna rağmen halen sevkiyatlar devam ediyor, gümrüklerde sorun yok.

Rahime Baş Uçar