Neden B12 seviyeni ölçtürmüyorsun?

Modun düştü, endişelisin ve neredeyse her şey dikkatini dağıtıyor… Neden B12 seviyeni ölçtürmüyorsun?

Bu aralar çok az besin öğesinin adı B12 vitamini kadar sık anılıyor. Önce Amerika’daki juice barlarda smoothie’lere eklenmeye başladı; derken Rita Ora ve Chelsea Handler gibi ünlüler B12 enjeksiyonu yaptırdıklarını açıkladı. Sonuçta B12, düşük enerjiden yavaş çalışan metabolizmaya kadar her soruna deva olan bir kahraman gibi görülmeye başladı. Eksikliğini yaşayan insanların sayısı ise günden güne artıyor: Sadece bir hafta içinde WH Amerika ekibinden üç kişiye B12 eksikliği teşhisi konuldu. Türkiye ekibinde de durum çok parlak sayılmaz. Vejetaryen yayın yönetmenimiz yıllardır bu vitaminin eksikliğini yaşıyor ve doktorunun önerisiyle takviye kullanıyor.

Yapılan çalışmalara göre insanların yüzde 15’inde B12 eksikliği bulunuyor. Ve bunların yaklaşık yüzde 40’ı için bu eksiklik hayati sınırlarda… Oysa B12 vitamini vücudun güç merkezi görevini üstleniyor. DNA sentezine, sinir ve kan hücrelerinin sağlıklı kalmasına ve temiz oksijenin organlara taşınmasına yardımcı oluyor. Organlarında yeterince oksijen bulunmadığında uykunu almış olsan da üzerindeki yorgunluğu atamıyorsun.

B12 eksikliği çeken çoğu kadın aylarca, hatta yıllarca bu durumun farkında olmayabiliyor. New York’tan Diyetisyen Robin Foroutan, “Çünkü rutin kan testlerinde genellikle BT2 değerine bakılmıyor. Üstelik deneyimlenen belirtilerin sebebini strese veya aşırı yoğunluğa bağlamak çok kolay” diyor. Peki, ne zaman takviye almak gerekiyor?

BÜYÜYEN RİSK

insanların giderek daha fazla B12 eksikliği yaşamasının nedeni ne olabilir, önce buna bakalım. Sayıları gittikçe artan iki grubun, bu sonuçta etkili olduğu düşünülüyor. Çoğu insan B12 vitaminini et, balık, yumurta ve süt ürünleri gibi gıdalardan, doğal yollarla alıyor. Yani vejetaryen ve veganlar, B12 eksikliği yaşama riski en yüksek olan tarafta yer alıyor.

(Süt ürünü ve yumurta da tüketmeyen veganların yüzde 87’si risk altında.) Beslenme tercihlerini bu yönde değiştirenlerin sayısı ise giderek artıyor: Sekiz milyon insan kendini vejetaryen veya vegan olarak adlandırıyor. Google Trends’e göre geçen sene “vegan” kelimesinin aranma sayısı yüzde 90 oranında artmış durumda. Kısacası yakın gelecekte B12 eksikliği yaşayanların sayısı da hızla artabilir.

Benzer bir durum, bağırsak problemleri yaşayan kadınlar için de geçerli. Çünkü genellikle huzursuz bağırsak sendromu (45 milyondan fazla yetişkini etkiliyor ve bu rakamın üçte ikisini kadınlar oluşturuyor), çölyak veya crohn gibi hastalıklarla birlikte gelen kronik enflamatuvar bağırsak rahatsızlığı, bu vitaminin vücutta emilimine limit koyuyor. Ayrıca reflü hastalığından muzdarip olanlar da sıklıkla B12 eksikliği yaşıyor. Çünkü ilaçlar, bu vitamini besinlerden ayıran mide asidini azaltıyor. Eğer yukarıdaki gruplardan birine uyuyorsan, kan testi yaptırmak ve gerekiyorsa B12 seviyeni arttırmak için bir doktora gitmelisin.

DESTEK ALMAN GEREKTİĞİNİN SİNYALLERİ

B12 eksikliği tedavi edilmezse, altı aydan kısa bir sürede belirtiler hızlı ve korkutucu bir şekilde şiddetlenebiliyor. Aşağıdaki belirtilerden herhangi birini görürsen, en kısa sürede doktoruna danış.

DİLİN PÜRÜZSÜZ VE PARLAKSA

B12 eksikliği yaşayan insanların yansı dildeki tat alma baloncukları olan papilleri kaybediyor; dildeki pürüzlü yapı pürüzsüz hâle geliyor. Dilde ağrı ve tat duyusunda -baharatlı yiyeceklerin dahi tadını alamayacak kadar-körelme yaşanıyor.

KARINCALANMA HİSSEDİYORSAN

B12 eksikliği sinir hücrelerinde bozulmaya neden olabiliyor. Bunun sonucunda da ellerde ve ayaklarda iğne batması, karıncalanma hissi ortaya çıkıyor. New Jersey’deki Rutgers Üniversitesi Beslenme Bölümü Başkanı Prof. Dr. Joshua Miller, “Eğer görmezden gelirsen bu belirtiler kalıcı hâle gelir” diyor.

DENGEN BOZULUYORSA

B12 koruması olmadığında bacakları kontrol eden omurilik sinirleri yıpranabilir. Bu yıpranma sonucunda da bacaklarda titreme ve denge kaybı meydana gelir. Miller, “Yüksek topuklu bir ayakkabı giymediğin müddetçe, yürürken dengenin devamlı bozulması normal değil. Bu yüzden, denge kaybı sorunu yaşadığını fark eder etmez bu durumu doktoruna bildirmelisin” diyor.

HATIRLAMAKTA ZORLUK ÇEKİYORSAN

Beyninde sinir hasarı oluşmuşsa kafan karışık olabilir, kendini sersemlemiş hissedebilir ve unutkanlık yaşayabilirsin. Eğer en sevdiğin restoranın adını veya anahtarlarım nereye koyduğunu sıkça unutuyorsan, belirtileri ciddiye al ve hemen test yaptır. Miller, “Zihinsel bulanıklık çok hızlı bir şekilde ilerleyebilir ve geri dönülemez bir hâle gelebilir” diyor. Bazı insanlarda bir yıl içinde şiddetlenen belirtiler erken bunamaya benzer şekilde kendini gösterebiliyor. (Panik yapmana gerek yok: Doktorlar genç hastaların çoğunun, gerçekten bunama belirtisi gösterecek seviyeye gelmeden tedavi olmaya geldiğini belirtiyor.)

SÜREKLİ STRESLİYSEN VEYA AĞLIYORSAN

B12 eksikliği zihinsel sağlığı alt üst ederek kişiyi depresyon veya anksiyeteye sürükleyebilir. Bunun nedenine dair bir teori: Düşük B12 seviyesi serotonin ve dopamin gibi ruh hâlini etkileyen sinir taşıyıcılarının üretilmesini etkileyebilir. Bu etki, B12 ile ilgili olmayan depresyonda da görülür. Eğer kendini üzgün hissediyorsan ve bu hissin belirli bir sebebi yoksa, mutlaka doktorunla konuş.

Hamileysen Dikkat

Sık rastlanan bir doğum anamolisi olan nöral tüp defektini önlemek amacıyla yüksek dozda folik asit kullanıyor olmak, B12 eksikliğini maskeleyebiliyor. UÇLA Beslenme Merkezi Direktörü Dr. Zhaoping Li, “Eğer folik asit alıyorsan, doktorun B12 eksikliğinin bariz belirtilerini göremeyebilîr. Bu durum yürümede zorlanma, unutkanlık gibi ciddi nörolojik belirtiler ortaya çıkana kadar devam edebilir” diyor. Dolayısıyla eğer hamileysen diğer kan testlerin yapılırken B12 seviyene de bakılmasında fayda var.

DEĞERLERİN YÜKSELT

Eğer doktora gidip test yaptırdıysan ve sen de B12 eksikliği çekenlerden biriysen, bilimsel verilerle desteklenen (ve gerçek kadınlar tarafından denenmiş) bu üç yöntemle değerlerini yükseltebilirsin.

B12 ZENGİNİ YİYECEKLER

“Eksiklik çektiğimi fark ettiğimde diyetime yüksek oranda B12 içeren yiyecekler ekledim ve bunları sık sık yemeye özen gösterdim. Bir ay içinde daha az yorgun hissetmeye başladım ve kas güçsüzlüğüm de azaldı.” —Mine Bakır (45), İzmir Dene: Etyiyenlerve vej etaryenler, günlük olarak önerilen 2,4 mikrogram (mcg) B12 vitaminini yiyeceklerden alabilir. İşte en iyi seçeneklerin: 1 yumurta: 0,45 mcg 30 gr mozzarella: 0,65 mcg 90 gr dana bonfile: 3,48 mcg 240 mİ yağsız süt: 1,23 mcg 90 gr somon: 2,38 mcg 90 gr ton balığı: 9,25 mcg 90 gr istiridye: 5,75 mcg 240 mİ soya sütü: 3 mcg

GIDÂ TAKVİYELERİ

“Ben vejetaryenim. Doktorum B12 seviyeminyeterli olmadığını söylemeden önce de kendimi biraz güçsüz hissediyordum ve nedenini anlamaya çalışıyordum. Doktorumun önerisiyle besin takviyesi almaya başlar başlamaz bu his kayboldu.”

— Tülay Aydın (29), İstanbul Dene: Doktorunun önerdiği dozda almayı ihmal etme. Araştırmalar kapsül şeklindeki hapların ve dil altı tabletlerin eşit derecede işe yaradığını gösteriyor. Farklı markaların ürünleri arasında dozaj farkı olabileceğinden, kutuların etiketini oku ya da eczacından yardım iste.

İĞNELER

“Huzursuz bağırsak sendromuna sahibim ve gıda intoleransim var. Yani B12 vitamini emilimim sekteye uğruyor. Düzenli olarak doktora gidiyorum ve 10 yıldır B12 iğnesi yaptırıyorum. Doktorum iğneyi yaptıktan birkaç gün sonra enerji seviyemde artış hissediyorum.”

— Zeynep Aras (34), Ankara

Dene: iğne yaptırdığında vitamin bağırsaklarını pas geçerek direkt kaslarına ulaşır. Bu nedenle de hemen sonra veya birkaç gün içinde etkisini hissedersin. Eksiklik yaşayan kadınların çoğu enerji seviyelerini dengede tutmak için ayda bir kez iğne yaptırmaya ihtiyaç duyuyor. Eğer sana da doktorun önerdiyse, hastaneye ya da aile hekimine giderek iğne aptırabilirsin. Böyle ir teşhis konulmadıysa, hevesle gidip iğne yaptırmayı denemene gerek yok. Fazla B12 almak sana bir zarar vermez ama fayda da sağlamaz çünkü fazlasını idrarla birlikte dışarı atarsın. Ayrıca doktorlar, enerjilerini yükseltmek için iğne yaptıran ve bunun işe yaradığını düşünen insanların plasebo etkisi yaşadıklarından şüpheleniyor.

Derleyen: Nur Mehtap Cengiz