Kanser Risklerini Bugünden Azalt

Meme kanserine her geçen yıl daha çok dikkat çekiliyor, evet. Peki, sence de artık pembe kurdelenin ötesine geçmenin zamanı gelmedi mi? Farkında olmasakda, kadınları ciddi oranda tehdit eden beş kanser türü daha var. iyi haberse, bu tehditlere karşı kendimizi savunmak için apabileceğimiz çok şeyin olması.

Meme kanserindeki farkındalık hızla yükselirken, konu yüksek risk taşıyan diğer kanser türlerine gelince ne yazık ki birçoğumuz onlardan bihaberiz. Öyle ki, yapılan bir ankette, akciğer kanserinin kadınların ölümüne sebep olan kanser türlerinin başında geldiğini, katılımcıların yalnızca yüzde 22’si tahmin edebilmiş.

Neyse ki zaman senden yana. St. Louis’deki Siteman Kanser Merkezi nin Önleme ve Kontrol Birimi Yardımcı Direktörü Doktor Graham Colditz, bazı kanserlerin gelişiminin 10 yıl ya da daha uzun zaman aldığını, bu yüzden hayatının ileri safhalarında hastalanma riskini düşürmek için bugünden yapabileceğin çok şey olduğunu söylüyor.

Akciğer Kanseri

Bir numaralı ölümcül kanser türü olan akciğer kanseri, kadınlar arasındaki kanser ölümlerinin yüzde 26’sından sorumlu.

• Her yıl teşhis edilen kadın hasta sayısı. 94 bin
• Bunların ortalama 70 bini ölümle sonuçlanıyor.
• Her yıl, sigara içmeyen ama pasif içicilikten ölen insanların sayısı 3.000

En Büyük Risk Faktörleri

Sigara içenler için en önemli risk faktörü bu. İçmeyenler içinse, radon gazına maruz kalmak listenin başında geliyor. Kokusuz ve doğal bir gaz olan radon, bina duvarlarındaki çatlak ve boşluklardan içeri sızıyor.

Kanserle Savaş Stratejin

Sigara içmiyorsan hiç başlama.’ Basit gibi görünebilir ama güncel bir araştırma, kadınların ilk sigarasını 20’lerinde veya 30’larmda içtiğini gösteriyor. Üstelik ne içersen iç tehlike değişmiyor. Düşük katranlı ya da hafif olarak nitelendirilen sigaraları içenlerin taşıdığı risk, normal sigara içenlerden daha düşük değil. Anlayacağın, tek çare bırakmak. Ne kadar erken, o kadar iyi. Uzmanlar, sigarayı 40’lı yaşların ortalarında bırakanların bile yaşamını ortalama 10 yıl uzatabildiğini söylüyor.

NEFESİNİ GÖRÜNTÜLE

Sigara geçmişi nasıl olursa olsun, akciğer tomografisi 55 yaş altında önerilmiyor. Bu yüzden hırıltılı öksürüyorsan, nefesin (sürekli olarak) sıra dışı şekilde kısaysa veya öksürürken ağzına kan geliyorsa doktoruna görün.

EVİNDEKİ RADON SEVİYESİNİ DÜŞÜR

Radongazı topraktan kolayca yüzeye çıktığından, oturduğun binanın toprakla temas eden yüzeylerini iyice izole ettirmeli, dış duvarlardaki su ve kanalizasyon borularının geçtiği yerlerde bulunan çatlak ve açıklıkları onararak kapatmalısın. Ayrıca yeni bir eve yerleşeceğin zaman radon ölçümü de yaptırmalısın.

Cilt Kanseri

En Büyük Risk Faktörleri

Brown Üniversitesi Dermatoloji Bölüm Başkanı Abrar Qureshi, güneşten gelen ultraviyole (UV) ışınlarının cilt hücrelerine zarar vererek ileriki yıllarda bu hücrelerin kanser hücrelerine dönüşmesini elverişli kıldığını söylüyor. Qureshi’nin öncülük ettiği başka bir çalışma, 20 yaşma kadar beş ya da daha fazla su toplayan yanık yaşamanın melanom riskini yüzde 80 arttırdığını ortaya çıkarmış. Güneşten kaçıp solaryum salonlarına koşanlaraysa kötü haber: Bu makineler kısa bir zaman diliminde yüksek oranda UV ışınına maruz bıraktığından dolayı özellikle daha zararlı. Yapılan bir araştırma, solaryuma girenlerin (hiç girmemiş olanlara kıyasla), melanom riskinin yüzde 20 arttığı, 35 yaşından önce başlayanlardaysa bu riskin ikiye katlandığı sonucuna varmış. Kanserle Savaş Stratejin Gençlikte oluşan cilt hasarları maalesef tamamen yok edilemiyor. Ama bugünden başlayıp güneşin cildin üzerindeki etkilerini azaltmak, bazal ve skuamöz hücreli cilt kanserleri (daha az ölümcül ama daha yaygın iki tip) gibi melanomu da engellemene yardım edebilir.

GENİŞ KENARLI ŞAPKA VE KORUYUCU GİYSİLER GİY

Kaim, sıkı dokunmuş ve sentetik materyaller, üzerinde Ultraviyole Koruma Faktörü (UPF) ibaresi olan kıyafetlerin en iyi korumayı sağlar.

GENİŞ SPEKTRUMLU GÜNEŞ KREMİ KULLAN

Hava nasıl olursa olsun en az 30 SPF koruma faktörlü bir ürün kullan. Güneş ışınlarının bulutlardan, hatta camdan bile geçtiğini unutma! Qureshi, “suya dayanıklı” ibaresini dikkate almamanı, aslında böyle bir şeyin olmadığını söylüyor. Onun yerine, tüm vücuduna 30 mİ (yaklaşık bir shot bardağı) kadar güneş koruyucu sür ve her iki saatte bir tazele. Suya girdiysen veya çok terliyorsan, tazeleme işlemini sıklaştır. Melanomun kadınlarda en sık rastlandığı bölgeler olan kol ve bacaklarına özellikle özen göster.

ŞÜPHELİ LEKELER İÇİN DERMATOLOĞUNA GÖRÜN

Qureshi, rengi, boyutu veya yapısı değişen lekeler konusunda dikkatli davranman gerektiğini söylüyor.

Kolon Kanseri

En Büyük Risk Faktörleri

Aile geçmişini bilmelisin. Eğer kardeşine ya da ebeveynlerinden birine 55 yaşından önce kolon kanseri teşhisi konulmuşsa senin riskin de ikiye katlanıyor. Yaklaşık dört vakadan birinde kalıtımsal faktörler söz konusu. Yapacağın en iyi şey içkiyi bırakmak. Günde iki ya da üç alkollü içecek tüketen kadınların kolon kanserine yakalanma riski, günde bir kadeh içen ya da hiç içmeyenlere oranla yüzde sekiz daha yüksek. Bir başka araştırma ise, sigaranın risk seviyesini yüzde 50 gibi tehlikeli bir oranda yükselttiğini gösteriyor. Kanserle Savaş Stratejin Görüntüleme ve tedavi imkânlarının gelişmesiyle, kaygı verici poliplerin kanserli hücrelere dönüşmeden evvel alınabilmesi, yaşam oranını epey yükseltti. Ailende kolon kanserine rastlanmadıysa, 50 yaşın altında kolonoskopi önerilmiyor.

SİNDİRİM SİSTEMİNE KULAK VER

Sürekli devam eden kramplar, gaz ve karın ağrısı en yaygın alarmlar (ishal ya da kanlı dışkı gibi kronik kabızlık da bunlara dâhil).

İNCE VE AKTİF OL

Colditz, aktif bir hayat sürmenin yüksek kan şekerini seviyesini dengeye sokarken kanseri de engelleyeceğini söylüyor. (“Ağır Mevzular” başlığına göz at.)

KIRMIZI VE İŞLENMİŞ ETE SINIR KOV

Araştırmalar, bu tip besinlerin kanser riskini yükselttiğini söylüyor. Uzmanlar, kırmızı et ile sosis veya salam gibi işlenmiş yiyecekleri haftada üç porsiyondan (60-90 gram arasında) daha fazla yemeni önermiyor.

Rahim Ağzı ve Yumurtalık Kanseri

Her yıl rahim ağzı kanseri teşhisi konuyor; bunların yaklaşık dört bini yaşamını yitiriyor.

Her yıl yumurtalık kanseri teşhisi konan kadınların sayısı 20 bin. Kadınlar arasındaki en öldürücü üreme sistemi kanseri olan bu tip, yılda ortalama 15 bin kadının hayatına mal oluyor.

En Büyük Risk Faktörleri

Cinsel yolla bulaşan insan papilloma virüsü (HPV), rahim ağzı kanserini tetikleyebiliyor. HPV virüs cinsine ait en az bir düzine ‘suş’un (bir bakteri veya virüs cinsine bağlı alt gruplar), bu hastalıkla bağlantısı bulunuyor. Ayrıca meme kanserine yatkınlık sağlayan BRCA gen mutasyonu taşıyan kadınlar da yüksek risk altında.

Kanserle Savaş Stratejin Pap smear testi, rahim boynundaki prekanseröz hücreleri tespit edebiliyor. Uzmanlar, bu testin artık yılda bir yerine üç yılda bir yaptırılmanı öneriyor. Henüz 27 yaşma girmediysen, HPV aşısı senin için hâlâ bir seçenek. Diğer stratejilerse şöyle:

İŞARETLERİ BİL

Teksas Üniversitesi MD Anderson Kanser Merkezi’nden Jinekolojik Onkoloji Bölümü Başkanı Doktor Karen Lu, devam eden karın şişliği (yumurtalık kanseri için kırmızı alarm) ya da birdenbire başlayan, ağır ve düzensiz regl konusunda doktorunu bilgilendirmen gerektiğinin altını çiziyor.

SOYAĞACINI KONTROL ET

Lu,“BRCA gen mutasyonuna sahip olan ya da aile geçmişinde bu kansere rastlanan kadınlar, çocuk sahibi olduktan sonra otuzlarında veya kırklarında yumurtalıklarını aldırmayı düşünebilir” diyor.

HAPLARI YENİDEN DÜŞÜN

Doğum kontrol hapları, yumurtalık kanserini düşürürken rahim ağzı kanseri riskini yükseltiyor. Hastalık geçmişine göre sana neyin iyi geleceğini doktorunla konuş.

‘Ağır’ Mevzular

Kadınlarda görülen kanser ölümlerinin yüzde 20’si kilo alımıyla ilişkili.

Yani tartıdaki rakam yükseldikçe kanser riskin de yükseliyor. MD Anderson Kanser Merkezi’nden Doktor Karen Lu, “Fazla kilolar, vücudundaki östrojen seviyesini yükseltiyor; bu da hormonla ilişkili kanserlerde kontrolsüz büyüyen hücrelerin artışını desteklemiş oluyor” diyor. Lu’ya göre, kolon gibi diğer kanser türleri için basit bir teori var: “Kilodan kaynaklı yüksek kan şekeri, kansere yakalanma riskini arttırıyor.’’ Kilo vermeye kararlıysan sakın sadece diyete bel bağlama. Araştırmalar, yüksek kan şekerinin bir ölçüde sebep olduğu gibi hareketsizliğin de birçok kanser riskini arttırdığını gösteriyor. Yalnızca spor salonuna gitmek de yeterli değil: St. Louis’deki Siteman Kanser Merkezi’nden Doktor Graham Colditz, “Terleyerek geçireceğin bir saat, geri kalan zamanda sürekli olarak oturmanın verdiği zararları yok etmez.

Öğle yemeğinden günün sonuna kadar her yarım saatte bir yerinden kalkıp hareket etmelisin” diyor.

UZMAN GÖRÜŞÜ

Meme kanserinde risk değerlendirmesi nasıl yapılıyor?

Değerlendirmede Gail ve Gilaus olmak üzere iki model kullanılıyor. Gail modelinde regl olma yaşı, meme biyopsisi sayısı, ilk doğumdaki yaş ve birinci derecedeki akrabalara bakılıyor. Gilaus modeliyse, aile geçmişine bakılarak, meme kanserine duyarlı genlerin olup olmadığını gösteriyor. Meme kanserinde yüksek risk faktörleri; 40 yaş üstü olmak, ailede meme kanseri görülmesi, bu.kanseri daha önce yaşamış olmak ve 31 yaşından sonra doğum yapmak. Bunun yanında Asya kökenli olmak, erken menopoza girmek, 18 yaşından önce doğum yapmak ve 37 yaşından önce yumurtalık alınması, riski azaltıyor.

Aile geçmişinde meme kanseri olsunlar, korunmak için nelere dikkat etmeli?

Doğru beslenme ve yaşam alışkanlıklarıyla riski azaltabilirsin. Yapman gereken ilk şey alkol ve sigarayı bırakmak. Ardından hormonlarını korumalısın. Stresten uzak durmalı, Bisfenol-A gibi, vücuduna girdiğinde östrojeni taklit eden kimyasallara karşı dikkatli olmalı, parabensiz kozmetik ürünler kullanmalı, hormon tedavisi ve koruyucu ilaçlardan kaçınmalısın. Yağlı ve hayvansal gıdalardan uzak dur. Yeşil çay, nar, keten tohumu, soya türevleri ile yoğurt ve yağsız peynir gibi yiyecekler beslenme programının temeli olmalı. Bol miktarda kuarsetin maddesi içeren elma kabuğunu pırasa ve soğanla tüket, farklı renklerdeki meyve ve sebzeleri bir arada kullanmaya özen göster.