Çayın yarar ve zararları

Çayın yarar ve zararları

En kaliteli çaylar, baharda toplanan yapraklardan elde edilir. Çay ‘siyah’ ‘oolong’ ‘yeşil’ ve ‘beyaz’ olarak dört kategoriye ayrılır. Schreiber, Anti Kanser adlı eserinde çayın içerisindeki faydalı maddeler hakkında şu bilgileri veriyor: “Çayları farklı kılan, üretim aşamasındaki fermantasyondur. Dikkat edilmesi gereken siyah çayın mayalanmış olmasıdır ki; bu polifenollerinlm büyük bölümünü yok eden bir süreçtir. Kafeinsiz yeşil çay ise tüm polifenollere/koruyuculara sahiptir. 2 gr. yeşil çayı bir demlikte, 10 dakika demleyin ve bir saat içinde (bu süre aşılırsa polifenoller kaybolur) tüketin. Günde 6 fincan/bardak içilmesi önerilir.”m Görüldüğü üzere, sağlıklı ve yararlı olan ‘yeşil çay’ hiçbir fermente işlemine tâbi tutulmaz. En çok Çin, Japonya, Endonezya, Vietnam, Hindistan ve Sri Lanka’da tüketilen yeşil çay:

• C, E ve K vitamini bakımından zengin ve güçlü bir antioksidandır.

• Kansere karşı koruyucudur. Özellikle kadınlarda; yumurtalık kanserine yakalanma riskini yüzde 60 oranında azalttığı belirtilir. Meselâ yeşil çay ve mide kanseri arasındaki ilişkiyi saptamak amacıyla yürütülen epidemiyolojik çalışmalarda, yeşil çayın kansere karşı koruyucu ve azaltıcı etkisi saptanmıştır. Günlük, 7 bardak veya daha fazla yeşil çay tüketimiyle, mide kanseri riskinde yüzde 31’lik azalma olduğu da tespitler arasındadır. Siyah çay tüketimindeki artış ile mide kanseri riski kadınlarda azalmış, erkeklerde ise bir ilişki tespit edilememiştir.

• Antienflamatuar (iltihap sökücü) ve hücre yenileyicidir.

• Kan dolaşımını düzenler.

• Kolestrolü ve yüksek tansiyonu düşürür.

• Kalp krizi riskini azaltır.

Nitelikli yeşil çay, genç ve körpe çay yapraklarından yapılır. Bu nedenle, kaliteli yaş çay yaprağına ihtiyaç duyulur. Yeşil çay üretimi, özellik ve işlenme yönünden siyah çay üretiminden farklıdır. Fabrikaya gelen yeşil çay yaprağı, doğrudan kısa bir süre içinde, yüksek sıcaklıkta şok soldurmaya tâbi tutulmakta ve böylece tüm yükseltgenme enzimlerinin inaktif hale geçmeleri sağlanmaktadır. Dünyada bilinen, temelde iki tip yeşil çay üretimi olup, bunlar; Japon ve Çin metodu yeşil çay üretimleridir. Ancak her iki üretimin de, çok sayıda farklı versiyonları bulunmaktadır. Ülkemizde 1990 yılı öncesi yeşil çay üretiminde, Çin metodu temel alınmıştır.

‘Siyah çay’ taze olarak toplanmış çay yapraklarının, çok sayıda işleme tâbi tutulup ve hafifçe ezilip, bileşenleri tamamen okside olarak, yaprakların siyah renge dönmesiyle elde edilen çaydır. Siyah çayın yapımında toplanan yapraklar; soldurma ve kıvırma işlemini takiben, fermantasyon (enzimatik oksidasyon) işlemi ile siyah renge dönmektedir. Daha sonra, çay yaprakları kurutulur, sınıflandırılır ve ambalajlanır. ‘Yeşil çay’ yapımında; toplanan yeşil çay yaprakları, önce kızgın buharla şok soldurma ve takiben bir ön kıvırma işlemine uğratılır. Sonra, soldurma (ön kurutma) işlemi uygulanarak, yeniden kıvrılır, kurutulur, sınıflandırılıp, ambalajlanır. ‘Oolong çayı’ ise özellikleri bakımından siyah çayla, yeşil çay arasındadır. İşlenmesi siyah çaya benzer. Ancak bu tip çaylar, kısmi bir oksidasyon işlemini takiben, kurutulurlar.682

Çayın aranan içecek olmasının bir önemli nedeni de, içerdiği alkaloid683 maddelerdir. Alkaloid madde olarak bilinen çay bileşenleri ise; kafein, teofılin, teobromin ve pürin türevleridir. Çayın demlenme sırasında, suya geçebilen öğelerinin en başında kafein gelmektedir. 180 mİ. kaynar suyla iki-üç dakika demlenen çayda, 30 mg. civarında kafein bulunmaktadır. Demlenme süresi uzadıkça, bu miktar yaklaşık olarak 60 mg’a kadar çıkabilmektedir. Yeşil çay ise uygun koşullarda hazırlandığında, C vitamini sağlayabilmektedir.

Çay çeşitleri denilince, aslında çay olarak içilen tüm bitkileri kapsaması gerekir. Ancak siyah çay dışındaki çaylar ‘bitki çayı’ olarak anıldığından ayrı bir başlıkta ele alınması gerekiyor. Siyah dışındakiler pek bilinmese de üç temel çay çeşidi vardır. Bunlar; siyah, yeşil ve beyaz çaydır.

Rize Çayının en önemli özelliği dünyanın en kaliteli çayı olmasıdır. Olası hileler istisna edilirse katkı maddesi kullanılmaksızın üretilir ve rengini doğallığından alır. Bunun dışında assam, darjeeling, earl grey, english breakfast, formosa oolong, gunpowder, jasmine, souchong, pekoe gibi türler de mevcuttur.