Ayrılığın Bedeli…

Ayrılık sonrasında yaşanabilecek duygusal hasara hazırlıklısın. Peki ya ekonomik hasar? işte o gerçekten zor. Hayatın içindeni gerçek kadınlar, ayrılık sonrası yaşadıkları ekonomik sorunları paylaşıyor. Uzmanlar ise -eğer bir gün ilişkin sona ererse hasarı minimuma indirmeni sağlayacak yöntemleri anlatıyor. (Hazırlıklı olmakta fayda var, değil mi?)

İnsanlar artık sadece evlilikleri değil, boşanmaları da kutlamaya başladı. Bu senin için garip bir durum olabilir ama bu yepyeni ayrılık ritüeli hızla yaygınlaşıyor. Belki insanlar böylece içini bir parça “serinletiyor” olabilir ancak şu bir gerçek ki, ayrılıkla sonuçlanan bir ilişki, oldukça pahalıya mâl olabiliyor. BreakFreefrom theDivortex kitabının yazarı Boşanma Avukatı Christina Pesoli, “Pek çok insanın evinin sigortasını bile ödeyemediği göz önünde bulundurulursa, çok az kişi bir evliliği sonlandırmanm getirdiği maddi yükümlülükleri kaldırabiliyor” diyor. Arizona’daki ICA Financial Services’ın kurucusu ve CEO’su Arthur Hoffman ise ayrılık sonrasında finansal olarak atılması gereken adımları, kısa ve açık bir şekilde gösteren bir yol haritası olmadığını belirtiyor.

Belki de bu yüzden boşanmak, insanların hayatında en çok stres yaratan ikinci konu (ilki ise eşin ölümü). HBO’nunyeni dizisi Divorce da, modern zaman ayrılıklarının beraberinde getirdiği zorluklara odaklanıyor. (Bu kadar ilgi çekmesinin tek nedeni Sarah Jessica Parker olmasa gerek.)

Farkındayız, boşanma hakkında konuşmak pek eğlenceli değil. Bu yüzden hepimiz içten içe günün birinde böyle bir durumla karşı karşıya kalmamayı diliyoruz. Ancak bu durumu yaşayan kadınların ve uzmanların söylediği gibi, senin olduğunu düşündüğün şeyler bir gün artık senin olmazsa, ne yapacağını düşünmek zorundasın.

AYRILMADAN ÖNCE BİRLİKTE YAŞIYORSANIZ.

Selin (34), üç yıllık erkek arkadaşından ayrıldığında, erkek arkadaşı evden taşınmış. Ve Selin, kirası ti.800 olan bir evde tekbaşma yaşamak durumunda kalmış. Çünkü ne taşınacak daha küçük bir daire, ne de bir ev arkadaşı bulabilmiş. Yakın zamanda yönetici asistanı olarak çalıştığı işini bırakıp fotoğrafçı ve illüstratör olma hayalinin peşinden giden Selin, “Birikmiş fclO.OOO gibi bir param vardı ama bu sadece birkaç ay idare etmeme yetti” diyor. Bu süreçte birkaç duygusal alışveriş yapmış olabileceğini itiraf ediyor: “Bu dönemde bazı konularla alakalı dersimi aldım. Mesela, birikim yapmanın zannettiğimden daha önemli olduğunu anladım.”

Birlikte yaşadığın partnerinden ayrılmak ilk etapta birkaç ani masrafa neden olur: Yeni bir eve taşınmak (nakliye ücreti, emlakçı komisyonu, yeni mobilyalar almak) veya taşman sen değilsen kirayı tekbaşma ödemek zorunda olmak bunlardan ilki ve en ağırı. Tabii, önceden paylaştığınız faturaları da artık tek başına ödemek zorundasın. Varsa ortak banka hesabı ve kredi kartlarınızı da kapatmanız gerekiyor.

Bu ve bunlara benzer tüm karın ağrıları, hâlihazırda zaten kırgın olan kalbine bir de öfkenin ağırlığını yükleyebilir. Avvo tarafından yapılan bir araştırma, ilişki açık bir şekilde yürümüyor olsa da kadınların yüzde 15’inin partneriyle yaşamaya devam ettiğini söylüyor. Bu durumun nedeni de kadınların bu zorlu süreçten kaçmaları… Ancak böyle bir durumda ailen ve arkadaşlarından destek alabileceğini, onunla yaşamaya mecbur olmadığım unutmamanda fayda var. İnsanların eski ilişkilerinden kalma eşyalarını satabildiği NeverLiked It sitesinin kurucusu ve CEO’su Annabel Acton, “Yakınların yeni bir hayata başlaman konusunda sana yardım edebilir” diyor.

Örneğin erkek kardeşin yeni bir daire bulmana (belki geçici olarak onun evinde kalmana), halan depozitoyu karşılamana yardımcı olabilir. En yakın arkadaşın ise kullanmadığı LCD televizyonu sana verebilir. Selin’in durumuna geri dönecek olursak; turistik bir şehirde yaşamanın avantajını kullanmış ve Airbnb ile kullanmadığı odaları kiraya vermiş. Bu şekilde her ay kirasının dörtte üçünü misafirlerinden karşılamış.

ŞİMDİ ALABİLECEĞİN ÖNLEMLER

İşin üzücü tarafı şu: Amerika’da Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi tarafından yapılan bir araştırmaya göre, birlikte yaşayan çiftlerin yüzde 27’si, üç yıl aynı evi paylaştıktan sonra ayrılıyor. Bu yüzden, her ne kadar birbirinize duyduğunuz aşk midenizde kelebekler uçuştursa da ilk günden itibaren finansal bağımsızlığınızı devam ettirmenizde fayda var. (Birlikte yaşamaya başlayınca banka hesaplarınızı hemen birleştirmenize göre yok. Pesoli’ye göre bu, pek çok çiftin aceleye getirerek hata yaptığı bir konu.)

Ayrıca, finansal durumunuz konusunda ne kadar açık konuşursanız o kadar iyi. Bu, beklentilerinizi daha gerçekçi seviyede tutmanızı sağlar.

Perakende satış uzmanı ve modablogger’ı olan Ezgi (25) bunu yapmamış. Kendisinden daha fazla geliri olan erkek arkadaşıyla birlikte yaşamaya başlamış ve maddi durumu konusunda açık olmak yerine bir buçuk yıl boyunca faturalar, tatil masrafları ve lüks akşam yemeklerini bölüşmüş. Ancak bir süre sonra aralarındaki aşk bittiğinde Ezgi, “Neredeyse hiç param kalmamıştı. Annemin evine taşınmak durumunda kaldım” diyor.

Eğer birlikte bir kira sözleşmesi imzalayacak ya da pahalı bir mobilya alacaksanız, ayrılma durumunda ne yapacağınızı belirleyen bir anlaşma yapmayı düşünebilirsiniz (bunun için bir avukata ihtiyacınız yok; yazılı bir belge yeterli olacaktır). New York’taki Blank Rome Hukuk Bürosu’ndan Lois Liberman, böyle bir anlaşmanın aynı zamanda ayrılık sonrası tüm bedeli senin ya da partnerinin üstlenmesini engelleyeceğini söylüyor. New Jersey’den Aile ve Evlilik Avukatı Samuel J. Stoia, “Bazı insanlar eski partnerini zor durumda bırakmak adına elinden ne geliyorsa yapıyor” diyor. Bu durumu bir örnek üzerinden görmek için aşağıdaki tabloya bakabilirsin.

EĞER BOŞANIYORSANIZ…

Seda (43), boşandıktan sonra eşinin kredi kartı borcu ve ihtiyaç kredisi (evlendikleri zaman kefil olmuş) dâhil olmak üzere tüm borçlarını ödemek zorunda kalmış. Boşanma sonlandığmda yaklaşık fclOO.OOO zarara girmiş ve kredi notu çok düşmüş. O günler hakkında konuştuğumuzda, “Başkalarına tavsiyem: Ne kadar iyi bir ilişki içinde olursa olsunlar, finansal bağımsızlıklarına sıkı sıkı sarılmaları ve hiç kimseyi kendilerinden öne koymamaları” diyor.

Eğer Seda eşiyle dostça ayrılmayı başarabilmiş olsaydı ve maddi konuları halletmek için bir arabulucudan destek alsalardı ayrılığın bedeli bu kadar fazla olmayabilirdi. Maddi sorunlar, çiftler aralarındaki konuları anlaşarak çözemediği zaman oldukça yüksek rakamlara ulaşıyor. Boşanmaların yüzde beşinin altı haneli rakamlara ulaştığını belirten Stoia, “Çocukların velayeti, mal dağılımı, hatta alkol bağımlılığı vs gibi nedenlerle birkaç farklı uzmanın boşanma sürecine dâhil olması, masrafların yüksek oranda artmasına neden olur” diyor.

Peki, bu masrafları nasıl karşılayabilirsiniz? Öncelikli olarak varsa ortak banka hesabınızdaki parayı bu işlemlere yönlendirebilirsiniz. İkinci bir seçenek ise boşanma isteğinin kimden geldiğini dikkate almaksızın, aylık geliri daha fazla olanın masrafların büyük kısmını üstlenmesi olabilir. Ancak burada da şöyle bir problem var: Pek çok avukat, çalışan kadınların eşlerinden daha fazla kazandığını belirtiyor. Stoia, “Amerika’da hatırı sayılır oranda kadın, geliri daha yüksek olduğu veya eski eşi çalışmadığı için birçok masrafı karşılamak durumunda kalıyor” diyor.

Portland’da bir varlık yönetimi şirketinin başkan yardımcısı Karen Milliken, “Birçok insan boşanma sonrası yaşayacağı hayata dair gerçeklikten çok uzak beklentiler içerisine giriyor. Gelir tablolarına baktığımda, eşinden daha fazla kazanan kadınlar, boşandıktan sonra evlilik süresince biriktirdikleri her şeyi eşit şekilde paylaşmak zorunda olduklarını öğrendiklerinde bayağı şaşırıyorlar” diyor.

Hatta, Amerika’da bazen kadınlar nafaka bile ödemek durumunda kalabiliyor. Evet, yanlış okumadın. Boşanma sürecinde gelirinin yüzde 50’ye yakın kısmını kaybedenler de var.

Bu dönemde bir finans uzmanınabaşvurman, “bekârlık sultanlıktır” adlı yeni yaşam şeklinin sana ne kadara mal olacağı konusunda gerçek verilere daha kolay ulaşmanı sağlayabilir. Bir uzman, sana yeni durumuna uygun bir bütçe hazırlaman konusunda yardımcı olabilir ve gelecek planların (emeklilik veya birikim hesabı gibi) konusunda fikir verir. Ortak hesapları kapatıp kendi hesaplarını açmak, sigorta poliçelerini yeni duruma uygun hâle getirmek konusunda da destek olur.

Eğer gerekliyse, ev ve arabanın el değiştirmesi ile ilgili belgeler konusunda da yardım alabilirsin.

ÖNLEYİCİ ADIMLAR

Ama diyelim ki sen ve eşin nikâh dairesinin kapısından henüz çıktınız ve boşanmak kelimesinin “B” harfi bile sözlüğünüzde yok. Tebrikler; ancak maddi konuları en baştan konuşmanızda ve senin kendine ait bir hesap açıp bir kredi kartına sahip olmanda sonsuz fayda var.

Para Durumu sosyal girişiminin kurucusu olan Özlem Denizmen, gelir ve giderlerinizi, adil katkıda bulunacağınız ortak bütçenizi baştan belirlemenizi öneriyor. Ayrıca uzun vadeli planlar da önemli: “Bir insanla ömrünün sonuna kadar yaşamayı planlıyorsan, karşı tarafın emeklilik planlarını bilmen gerekir. Hayat ne getirir bilinmez. Sonraki yıllarda sıkıntıya düşmemek için ufak ufak kenara para ayırmaya başlayın.”

Eğer çocuklarınız varsa (ve boşanmayı hâlen aklına bile getirmiyor olsan da) onların masraflarını kendininkinden ayırmanda da fayda var. İstanbul Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Odasının (İSMMMO) Türkiye’de Eğitim Harcamaları ve Ailelere Maliyeti raporuna göre, bir çocuk için üniversiteyi bitirene kadar harcanan para feSO.OOO’yi bulabiliyor. Boşanma terapisi şirketi Wevorce’un kurucusu ve eski bir aile avukatı olan Mihelle Crosby, her çocuk için ayrı bir banka hesabı açmanı öneriyor; böylece aylık ortalama harcamanın ne kadar olduğunu kolayca anlayabilirsin. Bu hesabı boşandıktan sonra -evlilik sözleşmesi olsa da olmasa da-çocuk için açık tutma konusunda anlaşabilirsiniz.

İYİ GÜNDE… KÖTÜ GÜNDE…

Bu yılın mart ayında, boşanmalar için de bir bölüm açan kitlesel fon sitesi Plumfund, siteye başvurularda bu tarihten sonra bir artış olduğunu belirtiyor. Plumfund’ın CEO’su ve kurucu ortağı olan Sara Margulis, “Bu dilek listelerini aile ve arkadaşlarla paylaşmak, zor zamanlar geçiren birinin etrafında toplanmak ve ona destek vermek için basit bir yol” diyor. İşte çoğunlukla başvuru listelerinde bulunan dilekler ve profesyonellerin bunlara eklemek istedikleri…

Kadınlar Ne İstiyor?

Yasal ücretleri ödeyebilmek için bağış. Margulis’e göre, “ekonomik olarak sömürücü” olan bu masraflar konusunda (özellikle çekişmeli bir ayrılık süreci varsa) yardım almak, sitede en rağbet gören istek.

Ev eşyaları. Boşanmanın ardından birçok insan yeni bir hayat kurmanın peşine düşüyor. Yeni bir ev ise bunun başlangıcı. Yeni mobilya ve beyaz eşyalar da boşandıktan sonra ihtiyaç duyulan şeyler arasında.

Kira için yardım. 30 Day Love Detox kitabının yazarı Dr. Wendy Walsh,“Sevdiklerin, bu ve bunun gibi hayatını ciddi olarak etkileyen masraflar konusunda sana yardım edebilir” diyor. Özellikle de masraflar yüzünden her şeyi bırakıp yaşadığın şehirden taşınmanı istemiyorlarsa…

Uzmanlar Ne İstemeleri Gerektiğini Düşünüyor?

Bir finans uzmanından yardım almak için destek. Birdenbire bir sürü yeni sorumluluk almış durumdasın. Crosby, “İşte bu durumda sana yardım etmek isteyenlerin yapacağı en iyi şey, sana gerçekten yardımcı olacak insanın parasını ödemene yardımcı olmak” diyor.

Taşınma ve bebek bakıcılığı konusunda yardım. Maddi konularda destek olamayan ama sana yardımcı olmak isteyen arkadaşların için harika bir seçenek.

Kendine vakit ayırman için yardımcı olmaları. The Boyfriend Cleanz sosyal ağının kurucusu Julie Edelman’a göre, dostlarının fotoğrafçılık dersi alman konusunda sana yardımcı olması ya da ortaklaşa bir spor salonu üyeliği hediye etmesi zor değil. Bunlar tam anlamıyla terapi etkisi yapan hediyeler.

ÖRNEK OLAY: AYRILIĞIN FATURASI

24 yaşında bir yüksek lisans öğrencisi olan ve üçy ildir sevgilisiyle yaşayan Serap, zorlu geçen ayrılık döneminden sonra baş başa kaldığı masrafları anlatıyor…

Eski sevgilimin bana attığı iftiralardan kurtulmak ve ona karşı bir uzaklaştırma emri çıkarmak için ödediğim ücret (beni ve beraberken evlat edindiğimiz iki köpeğimizi tehdit ediyordu) 1800 tl.
Yeni taşındığım ev için ödediğim kira (annemin başka bir şehirdeki evine taşındım, şanslıyım!) 0 tl.
Mutfak alışverişi için tek başıma ödediğim miktar 300 tl.
Köpeklerin yiyecek ve diğer masrafları (veteriner randevuları, tırnak törpüleri, pire, iç ve dış parazit aşıları) 500 tl.
Ayrılık sonrası terapi için ödediğim psikolog ücreti (seans bedeli) 200 tl.
Bulunduğum şehirden mahkemenin olduğu şehre gitmek için ödediğim benzin parası 180 tl.

TOPLAM: 2980 TL.

ÖRNEK OLAY: BOŞANMANIN FATURASI

Devlet memuru olan ve 2,5 yıllık ikinci evliliği boşanmaile sonuçlanan Aslı (34), bir önceki evliliğinden olan üç yaşındaki kızı ile atıldığı bekâr hayatının iki aylık bütçesini paylaşıyor.

Haziran ayında kesinleşmiş olan boşanma davasının ücreti 4700 TL.
Eski kocamın ödemediğini öğrendiğim faturalar ve kalan kredi kartı borçları 12.500 TL.
Halıların temizlenmesi, evin boyanması, artık ihtiyaç duyulmayan eşyaların atılması gibi evi satışa hazırlayabilmek için yaptığım işlerin masrafı 2.000 TL.
Yanlarına taşındığım aileme, ev masraflarına yardımcı olmak için ödediğim para 500 TL.
Ayda bir-iki defa, kızımla hafta sonu belli zamanlarda ilgilenmesi için komşumuzun kızına ödediğim para 100 TL.
Eskiden ortak hesabımızdan ödenen, kızımın aylık anaokulu masrafları 200 TL.
Kızımla bir şeyler yapabilmek için harcadığım para (eskiden onun banka hesabına her ay 100 yatırırdım). Şu anda ona yeni bir ayakkabı dahi alamıyorum. 0 TL.
Arkadaşlarla sosyal eğlenceler için harcadığım miktar (benimle kim uğraşsın?) 320 TL.
Arabanın aylık masrafı (benzin vs.) 450 TL.