Jelâtin nasıl üretilir?

Jelâtin aslında bir katkı maddesidir. Üstelik tadı tuzu olmayan tuhaf bir malzeme. Jelatin/gelatine (E441) tebliğe göre katkı maddesi olarak kabul edilmiyor. ‘Hayvan bağ dokusundan yapılan, yarı şeffaf, renksiz, kolay kırılır, tatsız bir katkı maddesidir’ şeklinde tanımlanıyor. Kullanım alanlarıysa oldukça çeşitli. Genellikle yiyecek sanayinde, yiyeceklerin dayanıklılığım arttırmak için kullanılır. Jelâtinin yüzde 70’i domuz derisinden üretilir. Geriye kalan bölümü ise sığır, balık ve kanatlı hayvanların atıklarından oluşur.

Tüketicinin, domuzdan elde edilmiş herhangi bir malzemeye duyduğu dinî ve duygusal tepkiden etkilenmemek için; üreticiler ürünlerine kullandıkları jelâtinin menşei ne olursa olsun sığır jelâtini’ veya yenilebilir jelâtin yazıyorlar. Bu durumda, hayvansal olan jelâtinle ilgili şu sorular akla geliyor: Bu jelâtin gerçekten sığır jelâtini midir? Evet, sığır jelâtini deniyorsa, bu sığır İslâmî usullere göre beslenmiş ve İslâmi usullere göre kesilmiş bir hayvandan mı üretilmiştir? Üretim koşulları temiz mi? Bu jelâtinler sığır olsa bile, İslâmî usullere göre kesilmemişse, insanlar aldatılmış olmaz mı? Aldatmayı yapanlar kendilerini Müslüman olarak niteliyorlarsa, Hz. Peygamber’in (s.a.v.) “Aldatan bizden değildir” ve Kur’an-ı Kerimde yer alan “Artık kim bundan sonra da, haram ve helâl hakkında Allah adına yalan uydurursa, işte onlar zalimlerin ta kendileridir” hükmü karşısında, bu kimselerin durumu ne olur?

Jelâtin, Müslüman tüketiciler tarafından pek umursanmasa bile, bazı çevrelerde ve fıkıhçılar arasında tartışmalara neden olan katkı maddelerinin başında gelmektedir.

Jelâtin nasıl üretilir?

Hayvan kemik, deri ve dokuları hayvan kesimhanelerinden toplanır. 1 kilo jelâtin elde etmek için 30-35 kg. hammadde gerekir. Hammaddelerdeki bakteri ve mineraller, kostik kireç veya sodyum karbonat gibi asitlere yatırılırlar. Şayet jelâtin gıdada kullanılacak ise tatlandırıcı, renklendirici gibi katkılar eklenerek tüketilebilir hâle getirilir. Sığır derisinden jelâtin elde etmek için, derinin kıllarının kırpılması sonrasında, deri 20 hafta kadar sürebilen kireçle yumuşatma işlemine tâbi tutulur. Sığır derisinden jelâtin üretimi; su ve atık su fazlalığı ve işlemin çok uzun sürmesi sebebiyle ekonomik değildir. Bunun yanı sıra; otçul hayvanların hayvan atıkları ve kan gibi hayvansal gıdalarla beslenmelerinden ortaya çıktığı sanılan ‘deli dana’ gibi hastalıklar nedeniyle de ‘sığır jelâtini’ tercih edilmemektedir.

Hınzır (domuz) derisi ise, en yaygın ve en ekonomik jelâtin kaynağıdır. Hınzır derisinin kılları, soda çözeltisi ile haşlanarak sığıra göre çok daha kolay ayıklanır. Sığırda olduğu gibi, haftalar süren bir işleme gerek duymaz. Bu yüzden çok daha kısa sürede ve çok daha ekonomik olarak elde edilir. Dolayısıyla üretim maliyeti daha düşüktür. Müslümanların çoğunun tüketimde Batı kültürünün hegemonyasında olması ve seçiciliğini kaybetmesi nedeniyle, helâl sığır jelâtinine yönelik yeterli talep söz konusu değildir. Talep olsa bile, domuz jelâtinine göre daha pahalı olan sığır jelâtininin bedelini ödemeye de hazır olunması gerekir. Ne yazık ki, bu yönde ne daha fazla bedel ödemeye razıyız, ne de helâl sığır jelâtini talep eden yeteri kadar Müslüman tüketiciden söz edebilir durumdayız.