Uykunun Faydaları ve Sağlık İçin Uyku

Sağlıklı Yaşam İçin Uyku

Uyku sağlıklı yaşamın en önemli ihtiyaçlarından birisidir. Uyku vücudun sükûn hali, uyanık olmak ise hareket halidir. Nasıl ki hareketsizlikte, sakin olup oturmak durumunda bütün organlar el, ayak hatta dil bile hareket etmiyorsa uyku da öyledir. Uykuda yalnızca kapalı olduğu halde gözler hareket eder. Uyku ile tüm duygular ve nefsin hareketi durur. Uykunun faydalarından en başta olanları; dinlenmek ve yiyecekleri sindirmektir.

Uyku sağlıklı kişilerin sahip olduğu tabii bir durumdur, beynin hafif ve hoş halinden meydana gelir. Yiyecekler midede hazmedilip, kan olduktan ve hıklar bu kana akıtıldıktan sonra kan beyne çıkar. Sinirler beyinin bir parçası olduğundan beyne çıkan hafif ve hoş buharlar bütün sinirleri etkileyerek gevşetir. Beyin ve sinirler gevşemiş, arınmıştır. Böylece bedendeki kuvvetler hareket etmez, durur.

Bu sebepten uykunun iki önemli faydası olur; Birincisi; beyin, beden ve bunların bütün kuvvetleri sakinleşir ve tazelenir. İkincisi de; uykuda yiyeceklerin hazmolmuş gerekli maddeleri, hıklar pişer, olgunlaşır ve burada oluşan hayati sıcaklığı yani canın kuvvetini arttırır.

Uyku konusunda önem verilen bir diğer durum da; uyku ile vücut ısısının kann kısmına yöneldiği ve orada toplandığıdır. Uyku halinde beden ısısı karın kısmına yönelir, karın kısmında sıcaklık çoğalır. Uykuda beden sıcaklığı vücudun içeri kısımlarına, karın kısmına döndüğünden, buranın dışındaki bölümler ve vücudun dış kısmında soğukluk meydana gelir, bu sebepten uyuyan insanın örtünmeye ihtiyacı olur. Özellikle soğuyan bedenini örtmek, ısıtmak ister.

Dengeli, uygun bir uyku vücuttaki hıkları kullanır, sarf eder, bedeni tekrardan düzenler, kızdırır ve beden ısısına kuvvet verir. Ayrıca uykuda bedenin ısısı karın kısmına yöneldiği zaman nefsin kuvvetleri serbest kalır, önce hareket eder sonra istirahata çekilir. Bu kuvvetlerin yollarını düzenlediğinden dolayı hayatın cevherinin bozulmasını önler. Uyku gündüz boyunca vücudun hareket etmesiyle meydana gelen zararların giderilmesinde çok önemlidir. Bedenin maruz kaldığı şiddetli hareketlerden, yorgunluktan, cinsel münasebetten ve bunlara benzer şeylerden meydana gelen zararları giderir. Ayrıca hazma yardımcı olur.

Uykunun zıttı olan uyanıklık ise bedenin ve duyguların tekrardan harekete geçmesi demektir. Uyanıklık hem bedenin hem de duyguların kullanabilecek duruma gelmesidir. Uyanıklıkta bedenin hareketi dışarıya doğrudur. Beden hafifler, nefsin hareketi de dışarıya doğru olur ve hemen kullanılabilir hale gelir.

İyi uyku geceleyin, uygun saatte dengeli ve derin olmalıdır. Çok fazla uyumamahdır. Akşamdan sabaha sekiz saat uyku için ideal süredir.

İyi Uyku

İyi uyku geceleyin, uygun saatte dengeli ve derin olmalıdır. Çok fazla uyumamalıdır. Akşamdan sabaha uyku için ideal süre; sekiz saattir. Yaz geceleri dokuz saat uyumak da normaldir. İyi uyku kuşkulu olmayıp, süreli olmalıdır. Ancak iyi bir uyku uyumak için yatarken endişe verici, üzücü şeyler düşünmemek gerekir.

Uykunun en iyi vakti, yemeğin midede hazım olup bağırsaklara geçmeğe başlamasından sonradır. Bu da yaklaşık yemeğin yenmesinden iki saat sonradır. Pratik olarak; yiyecek mideye biraz alıştıktan sonra diye tarif edilir. Mide dolu iken uyumanın pek çok zararı vardır. Öncelikle kişi yatakta istediği gibi istirahat edip uyuyamaz, döner durur. Beyni istenmeyen buharla dolar ve düşünceler basar. Dolu mide ile uyumak hazma mani olur, nezleyi artırır ve türlü türlü hastalıkların doğmasına sebep olur. Mide boş iken uyumak da zararlıdır. Vücut ısısını azaltır, bedeni zayıflatır.

Gündüz uykusu zararlıdır, gündüz uyumak bedeni gevşek ve güçsüz eder, vücuda ağırlık verir ve şehveti azaltır. Gece yerine gündüzleri uyumak; benzi sarartır, rutubetten doğan hastalıkları meydana getirir, nezleleri çoğaltır, hazma ve tene zarar verir. Eğer gece uyunmamış ve mutlaka gündüz uyumak gerekirse hemen öğle vakti ve öğle yemeği hazma geçince uyunmalıdır. Uyumayı mümkünse hep aynı zamanda yapmak gerekir. Farklı zamanlarda uyumak, vaktinde uyumamak beynin rutubetini kurutur, fikrin dağılmasına sebep olur, aklı ahmak eyler, insanı öfkeli yapar, benzi sarartır ve bedeni zayıflatır. Os-manlı hekimleri zamanında uyumanın önemini “Her türlü fiili vaktiy’ le etmek gerek kim faydası ola” diye özetlerler.

Uyumanın Şekli

İyi bir uyku için; önce sağ tarafa sonra sola dönüp yatılmalı ve vücudu sıcak tutacak örtüler örtülmelidir. Yan uyumanın en iyi şekil olmasının sebebi şudur; önce sağ yana dönüldüğünde mide sarkar, içindekiler midenin dibine gider ve mide rahatlar. Kısa bir süre sonra sol tarafa dönülmelidir. Böylece karaciğer midenin üzerine düşüp mideyi ısıtır. Böylece midedeki tam hazmedilmemiş gıda çabucak hazmedilir ve beden rahatlar. Ancak uyanınca yine sağ tarafa dönmek gerekir. Böylece hazım olmuş gıda mideden kolaylıkla karaciğere ulaşır.

Yüzükoyun ve karın üstü uyumak iyi değildir. Eski tıp kitaplarında yüz üzerine uyumanın gözlere zararı olduğu, göğüs ağrısı yaptığı, diş etlerini çürüttüğü ve baş ağrısı yaptığı belirtilir. Bu şekilde uyumaya alışılmamalıdır. Karın üstüne yatmak yalnızca tok karnına yatanlar için tavsiye edilmektedir. Yemekten hemen sonra yatanlar, midelerin-dekilerin kolayca hazmedilmesi için karın üstü yatmaları bir müddet için uygun görülür. Hazım olana kadar mide üstüne yatmak olur ama bir müddet sonra sol tarafa dönerek uykuya devam etmek gerekir.

Sırt üstü yatmak Osmanlı hekimleri tarafından hiç beğenilmeyen, tavsiye edilmeyen bir uyku şeklidir. Sırt üstü yatmak zararlıdır ve “yaramaz marazlar getirir” diye ifade edilir. Bu şekilde uyumaya alışanlarda önemli hastalıklar meydana geldiği ve unutkanlık yaptığı da belirtilir.

Sırt üstü yatmak; eklem ağrıları, eklem, mafsal sancıları, sinir ve sırt ağrıları, kulunç ve felçlere sebep olur. Ayrıca öksürük, akciğer rahatsızlıkları, nezle gibi hastalıklarla, kalp sektesi, akciğer veremi gibi kötü hastalıkları da doğurur. Bunun nedeni; normalde beyinde oluşan ve vücuda akan hıklar burun yoluyla atılır. Arka üstü yatıldığı zaman beyinde oluşan fazla maddeler atılamaz ve bir kısmı baş tarafına hareket eder ve bir kısmı göğüse dökülür. Vücut normal yolla atmaya alışık olduğu maddeleri o yolla atamaz ve tersine gider. Akciğere dökülen bu fazlalıklar nezle, öksürük, verem gibi hastalıklara sebep olur. Eğer beyinde oluşan atılacak maddeler beyinde kalırsa sara, sekte, felç gibi hastalıklar ve vücudun ağırlaşması, hareket edememe gibi rahatsızlıklar oluşur.

Halk arasında sırt üstü yatmanın iyi olduğu söylense de bu doğru değildir. Böyle söylenmesinin sebebi uyumadan, uykuya dalmadan önce kısa bir süre sırt üstü yatmanın insana güzel fikirler getirdiği bilgisidir. Hekimler uykuya dalmadan önce kısa bir süre sırt üstü yatmanın düşünce gücünü kuvvetlendirdiği ve güzel düşünceler doğurduğunu söylerler.

Bir de cinsel ilişkide arka üstü yatmak iyidir, kuvvet verir. Fakat her iki halde de buna çok dikkat edilmeli ve kısa bir süre sonra tekrar uyuma şekli için yan dönülmelidir. Aksi takdirde sırt üstü uyumak zararlıdır ve pek çok hastalığa sebep olur.

Uykuda terlemek de istenmeyen bir durumdur. Uykuda terlemenin bilinen bir sebebi yoksa ki, bu sebepler havanın sıcak olması veya çok yemek yemek gibidir. Bu durumlar olmadığı halde uykuda terlemenin sebebi o kişinin bedeninde zararlı maddelerin çoğaldığına işarettir. Terleyen bedende atılması gerekip atılamayan maddelerle dolu demektir. Bu maddelerden kurtulmak gerekir. Bunun için “Arınmak” bölümünde tavsiye edilenler yapılmalıdır.

Uykudan uyanınca hemen su içmek zararlıdır. Böyle bir alışkanlık var ise; bu alışkanlıktan vazgeçmek gerekir. Çok susamışsa önce ağzını su ile çalkalamak bir müddet sonra içmelidir. Uyandığında ağzında bir ekşilik hisseden önce elini yüzünü su ile yıkamalı, sonra biraz yürümeli ve bu his geçene kadar bir şey yememelidir.

Dengeli bir uyku, vaktinde ve uygun bir süre olan uykudur. Böyle bir uyku beden için çok faydalıdır; bedenin her türlü hayati kuvvetlerini yerinde saklar, aklı arttırır, gönlü ferahlatır, bedeni hafifletir, ağza tat verir, sinirleri kuvvetlendirir, beyni temizler, gıdaları sindirir, huyları güzelleştirir, göz nurunu artırır ve yüzün rengini güzelleştirir.

Uykusuzluk ve Aşırı Uyku

Uykusuzluk ve gece uyumamak aklın cevherini eksiltir ve beyni etkiler. Sağlıklı yaşam bölümünde uykusuzluk için alınacak tedbirler ilaçsız olarak uygulananlardır; Öncelikle düzenli ve hoş sesler; akarsu sesi ve değirmen sesinin uyku getirdiği bu seslerden faydalanılması gerekir. Özel olarak hazırlanmış havuzlardan akan su sesi rahatlatmak amacıyla yapılmıştır ve böyle yerlerde sakin oturup bu suyun sesini dinlemek uyku getirir. Uykusuzluk çekenler için en çok tavsiye edilen, bedenle çalışarak yorgun düşmektir. Uykusuzluk çekenler böyle bir işte iyice yorulana kadar çalıştıktan sonra yatarlarsa hemen uyurlar. Bunun zıttı bir durumda vardır. Çok oturmak ve hareketsiz kalmak da uyku getirebilir. Bunların yanı sıra ateş karşısında oturup, ateşe bakmak da uyku getirir. Eğer şarap içmek adeti varsa şarap da rahatlatıp kişinin uykusunu getirir.

Uykusuzluk çeken kişiyi iyice yorup uykusu gelmeden yatırmama-lıdır. Yattığı zaman yanında birkaç kişi kalıp, oturup hikâyeler anlatmalı ve kitaplar okumalıdır. İyice mayışıp mahzun olduktan sonra ışığı söndürürlerse o kişi derhal uyur.

Çok uyumak, durmadan uyuklamak da sağlıklı bir insanda olmaması gereken bir durumdur. Çok uyumayı adet edinmiş kişiler de olabilir, bu kişiler bu alışkanlıklarını yavaş yavaş düzeltmeli, geceleri sekiz saat uyku uyuma alışkanlığını kazanmalıdırlar. Çok uyumak veya uyuklamak sağlığa zararlıdır. Çok uyuklayan kişileri görenler onların uyuduğunu sanır. Oysa bu kişilerin bedenlerinde biriken zararlı madde ve hıkların buharlan beyine çıkmış ve oraya dolmuştur. Bu maddeler o kişilere gözlerini açtırmaz ve daima kendinden geçmiş bir şekilde yatarlar. Çok uyuklayan kişilerde genellikle kan fazlalığı olabilir, bu durumda eğer yaşı ve vakti müsait ise kan aldırmak veya “Arınmak” bölümünde tavsiye edilenler uygulanmalıdır. Özellikle soğuk mizaçlı olan kişilerin çok uyuması daha çok zararlıdır. Bu bedenin daha da soğumasına sebep olur. Tedavi edilmesi ve hekime danışması gerekir.

Uykusuzluk çekenler için en çok tavsiye edilen, bedenle çalışarak yorgun düşmektir. Uykusuzluk çekenler iyice yorulana kadar , çalıştıktan sonra yatarsa hemen ( uyurlar.

UNUTULMAMASI GEREKENLER

– Uykunun iki önemli faydası olur; Birincisi beyin, beden ve bunların bütün kuvvetleri sakinleşmiş ve tazelenmiştir. İkincisi de uykuda gerekli hıltlar pişer, olgunlaşır ve burada oluşan hayati sıcaklık canın kuvvetini arttırır.

– Uyku sırasında vücut ısısı karın kısmına yöneldiği ve orada toplandığı için vücudun dış kısmında soğukluk meydana gelir. Bu sebepten uyuyan insanın örtünmeye ihtiyacı olur. Özellikle soğuyan bedenini örtmek, ısıtmak ister.

– Dengeli, uygun bir uyku vücuttaki hıltları sarf eder, bedeni tekrardan düzenler, kızdırır ve beden ısısına kuvvet verir.

– Uykunun en iyi vakti,yemeğin midede hazım olup bağırsaklara geçmeğe başlamasından sonradır. Bu da yaklaşık yemeğin yenmesinden iki saat sonradır.

– Mide dolu iken uyumanın pek çok zararı vardır. Önce yatakta istediği gibi istirahat edip uyuyamaz, döner durur.

Beyni istenmeyen buharla dolar, düşünceler basar.

– Mide boş iken uyumak da zararlıdır. Vücut ısısını azaltır, bedeni zayıflatır.

– Gündüz uykusu zararlıdır, gündüz uyumak bedeni gevşek ve güçsüz eder, vücuda ağırlık verir ve şehveti azaltır.

– Uyumayı mümkünse hep aynı zamanda yapmalıdır. Farklı zamanlarda uyumak, vaktinde uyumamak beynin rutubetini kurutur, fikrin dağılmasına sebep olur, aklı ahmak eyler. İnsanı öfkeli yapar, benzi sarartır, bedeni zayıflatır.

– İyi bir uyku için kural bellidir. Yatılacağı vakit önce sağ tarafa sonra sola dönüp yatmalıdır. Vücudu sıcak tutacak r örtülerle örtmelidir.