Gıda alerjisi ve alerjik egzama
Öncelikle, alerjinin bir üst solunum yolu enfeksiyonu gibi akut, yani gelip geçici bir hastalık tablosu olmadığını, doğumdan itibaren başlayıp devamlı değişim gösteren kronik bir süreç olduğunu anlamalıyız.
Bebekler dünyaya geldikten sonra ilk ve en yoğun maruz kaldıkları yabancı madde grubunu gıdalar oluşturur. Bu yüzden alerjilerin ilk ortaya çıkışı da genellikle gıdalara karşı olur. Zamanla okulöncesi ve okul çağında gıda alerjileri yerini ev içinde çok görülen ev tozu akarı, küf mantarı, hayvan döküntüleri gibi alerjilere bırakır. Yaş ilerledikçe ergenlik çağına doğru polen alerjileri de tabloya eklenerek süreç devam eder.
Temelde alerjik cevap vermeye programlanmış bağışıklık sistemi her yaşta yeni bir alerji geliştirebilir. Ancak bağışıklık sistemi doğumda alerjik hastalık oluşturmaya başlamışsa, genellikle her yeni alerji bu tabloya eklenerek seyreder. Hem gıda alerjisi, hem ev tozu alerjisi hem de polen alerjisi olan birçok ergen hasta vardır.
Şimdi alerjinin bebekte giriş noktası yani ilk ortaya çıkış hali kabul edilen gıda alerjileri nasıl belirti veriyor görelim.
Bebekler sıklıkla doğumdan itibaren anne sütüyle veya anne sütüne en yakın hale getirilmiş, inek sütünden yapılmış bebek mamalarıyla beslenirler. Her ne kadar anne sütünün bağışıklık sistemini güçlendirici, alerjiden koruyucu etkileri olduğu bilinse de aynı zamanda bebeklerin bu yolla annenin yediği tüm gıdalarla temas ettiği unutulmamalıdır. Bu yüzden annenin yediği tüm gıdalara karşı bebekte alerji gelişme olasılığı vardır.
inek sütü alerjisi, gıda alerjileri içinde en sık rastlanılan alerji türüdür. ikinci en sık gıda alerjisi yumurtaya karşı gelişir. Ardından sırasıyla buğday ve diğer tahıllar, balık ve deniz ürünleri ile kuruyemişler gelir. Bu beş gıda, bütün gıda alerjilerinin hemen hemen yüzde 90’ından sorumludur. Diğer gıdalara da alerji gelişebilir elbette. Yüzde 10’luk grupta kalan bu diğer gıdalara karşı normal dışı tepki genellikle ailenin ve doktorun gözlemi sonucu fark edilebilir.
Gıda alerjileri nasıl belirti verir?
Çocuklarda gıda alerjisine bağlı ilk görülen hastalık tablolarından biri sindirim sistemi (mide-bağırsak) alerjileridir. Sindirim sistemi tutulumu olduğunda ilk belirti, genellikle fışkırır tarzda kusmalar ve/ veya ishal şeklinde olur. Sıklıkla inek sütü alerjisine bağlı gelişen bu tablo bazen ishal yani sık ve sulu dışkılama olmaksızın sadece kanlı kakayla kendini gösterebilir.
ishal ve kusmanın ağırlıkta olduğu hallerde yeterli kilo almama, büyüme gelişme geriliği çocukta görülen en sık sorunlardan biridir. Gıda alerjisi tespit edilen çocuklarda kusma çok şiddetli olmasa da reflü hastalığına ait belirtilerin mutlaka aranması gerekir. Reflü, kusma halinin bir ön safhası gibi kabul edilmelidir. Mide içeriğinin istemsiz bir şekilde ağza gelmesi şeklinde tanımlanabilir. Bebekte ses kısıklığı, kaba bir sesle ağlama, iştahsızlık, sık ve uzun süren hıçkırıklar, ağız kokusu, gece ağızdan salya akması gibi belirtilerin varlığında reflüden ve buna sebep olabilecek bir gıda alerjisinden şüphe etmek gerekir.
Bunun dışında yine tekrarlayan solunum yolu enfeksiyonları, tekrarlayan öksürük, hırıltılı hastalık, bronşit, zatürree, sinüzit gibi hastalık tablolarının bebeklerde görülebileceği ve bu hastalıkların temelinde reflü yatabileceği unutulmamalıdır. Böyle bir durumda reflüden şüphe etmek ve yukarıda saydığımız belirtileri sorgulamak bizi hızlıca teşhise götürecektir. Çocuklarda reflü teşhisinin sadece gözlemle konulduğunu bilmekte fayda vardır. Bu teşhisten yola çıkılarak ortaya çıkarılabilecek bir gıda alerjisini tespit etmek, ileride buna bağlı gelişebilecek birçok hastalıktan korunmayı sağlayacaktır.
Yaşamın ilk aylarında gıda alerjisine bağlı gelişen diğer bir hastalık tablosu da alerjik egzamadır. Alerjik egzama diğer adıyla atopik dermatit, bebekte yanaklarda gelişen kuruma, pullanma, isilik benzeri kırmızı sivilce tarzı döküntülerle kendini gösterir. Kimi bebekte tablo bundan biraz daha ileri gider ve döküntü tüm vücuda yayılır.
Hem egzama hem de sindirim sistemi tutulumunun görüldüğü vakalar oldukça fazladır. Bu tabloya bazı hastalarda astım ve alerjik nezle de eklenir ki, bu durumda tek bir gıda alerjisi birden fazla vücut bölümünü etkilemiş olur.
Gıda alerjisi daha nadir de olsa sinek ısırığını andıran ciltten kabarık, kırmızı, basmakla solan kurdeşen (ürtiker), anjiyoödem ve anafilaksi gibi daha ağır alerjik durumlara yol açabilir. Bu hastalıkları ilerleyen bölümlerde ayrıntılı olarak bulabilirsiniz.
Gıda alerjisine bağlı hastalıklardan şüphe edildiğinde sorumlu gıdanın diyetten çıkarılması tedavinin bel kemiğini oluşturur.
Peki, çocukta sorumlu gıdayı nasıl tespit edebiliriz? isterseniz şimdi hakkında çok fazla spekülasyon yapılan alerji testlerinden biraz söz edelim.
