Alternatif bitkisel sütlerin popülerliği giderek artıyor

BU hafta da harika bir üründen söz edeceğiz: Süt. Sebebi, Birleşmiş Milletler’in 1 Haziran gününü “Dünya Süt Günü” ilan etmiş olması. Her ne kadar bazı doktorlar ve beslenme uzmanları, sütü hayatımızdan çıkarmamız gerektiğini ileri sürse de süt, çocukların gelişmesi, büyüklerin kemik yapılarını güçlendirmesi açısından mükemmel bir kalsiyum deposu.

Birleşmiş Milletler’e bağlı Gıda ve Tarım örgütü FAO (Food and Agriculture Organization) tarafından uluslararası bir gün olarak tanımlanmasının amacı, küresel bir besin kaynağı olarak süte ve sütün işlendiği sektörlerdeki üretim faaliyetlerine dikkat çekmek. FAO, ilk kez 2001 yılında Dünya Süt Günü’nü önerdi ve kabul ettirdi. 1 Haziran gününün seçilmesinin sebebi ise, zaten pek çok ülkenin, 1930’lardan beri söz konusu ayın değişik günlerini, süt günü ilan etmesi ve kutlaması. Süt, küresel olarak altı milyardan fazla kişinin tükettiği ve bir milyardan fazla kişinin de süt ve süte bağlı sektörlerden geçimini sağladığı bir ürün.

NAOMI CAMPBELL’IN BIYIĞI

2016’da 40 ülkede sütle ilgili etkinlikler yapılıyordu. 2017’de ülke sayısı 82’ye çıktı. Süt Günü’nün aktif olarak kutlandığı ülkelerde maratonlar, aile koşuları, mandıra ziyaretleri, okullara ücretsiz süt gönderilmesi, yiyecek bankalarına yapılan bağışlar, fotoğraf yarışmaları, spor müsabakaları, fuarlar, partiler, dans gösterileri, sütle ilgili konferanslar, süt tadım yarışmaları, sergiler açılması gibi sayısız etkinlik düzenleniyor. Bu etkinliklere ortalama 700 milyon kişi katılıyor. Yakın zamanda henüz bir istatistik tutulmadı ama sosyal medyanın gelişimiyle milyarlarca kişinin dikkatinin, süt ve ürünlerine çekildiğine muhakkak gözüyle bakılıyor.

Hafızası güçlü okuyucularımız (yaşları da tutuyorsa), 1995 yılında ünlü İngiliz süpermodel Naomi Campbell’in dudağının üstü “bıyık süt” olmuş halde verdiği pozları hatırlayacaktır. Daha sonra Christie Brinkley, iman, Kate Moss, Elle MacPherson, Gisele Bündchen, Tyra Banks, Heidi Klum, Rebecca Romijn, Brooke Shields gibi tanınmış isimler de, “bıyık süt” pozu vererek, öncü Naomi CampbelPa destek olmuşlardı.

20 TANE ALTERNATİF URUN

Ama her şeyin bir alternatifi olduğu gibi süte de rakipler çıkmakta gecikmedi. Bunlar bitkisel sütler. “Vegan sütü”, “bitkisel bazlı sıvılar”, “alternatif sütler” de deniyor. Günümüzde 20 kadar bitkiden süt elde edilebiliyor. En çok da badem, soya ve Hindistan cevizinden. Renkleri, tatlarıyla hayvansal sütten hiç bir farkları yok. Ağızda krema gibi bir etki bırakıyor. Hayvansal değil, bitkisel protein almış oluyorsunuz. Geçen yıl global olarak ticareti, 20 milyar doları geçti. ABD’de yapılan bir ankette de, halkın yüzde 55’inin, bitkisel yiyecek ve içecekler tüketmek istediğini ortaya koydu. Birleşmiş Milletler 2017’de, 22 Ağustos gününü de “Dünya Bitkisel Süt Günü” ilan ettiği halde Avrupa Birliği bitkisel sütleri, “süt”ten saymıyor.

BİTKİSEL Mİ, HAYVANSAL MI?

Bitkisel süt, yüzyıllardır insanlar tarafından biliniyor ve tüketiliyor. Ortaçağ İngiltere’sinde badem sütünden puding yapıldığına dair günümüze kalan tarifler var. 14’üncü yüzyılda Çin’de badem sütü yaygın olarak kullanılıyordu. Amerika kıtasında bu işin öncüleri, Kızılderililerdi.

İnsanlar çevreye olan duyarlı tutumlarını, sütte de gösteriyor ve bitkisel süte yönelmek gerektiğini vurguluyor. Acaba ne kadar haklılar? Bir bardak (yaklaşık 200 gram) inek sütü elde etmek için atmosfere 0.62 kilo sera gazı salınıyor. Oysa badem sütünde bu miktar sadece 0.16 kilo. Yine bir bardak süt için ineklere 130 litre su harcanırken soya sütüne sadece iki litre su sarf ediliyor. Bir de gerekli olan araziye bakalım. Bir bardak süt için inekler 1.8 metrekare alana ihtiyaç duyarken, badem sütünde gerekli alan 0.19 metrekare. Sizin tercihiniz ne? Bitkisel süt mü, hayvansal süt mü?

Sütle ilgili gerçekler

• Süt, içeriğindeki yağ ve proteinden dolayı beyazdır. Sütün içeriği yüzde 87 oranında su olmakla birlikte içindeki yağ ve protein molekülleri, renk skalasındaki bütün ışıkları yansıttığından beyaz görünür.

• Bir inek, günde 28-30 litre, ömrü boyunca da 350 bin bardak süt üretir. Bunun için günde 45 kilo ot veya yem yemeli, bir küvet dolusu (150-200 litre) su içmelidir.

• Yedi portakal veya iki tabak ıspanak veya dört dilim ekmek ya da yarım brokoliden aldığınız kalsiyumu, bir bardak sütten de alabilirsiniz.

• Bir çiftlikte üreticinin günü süt sağmakla başlar, süt sağmakla sona erer. Amerika’da bir inek, yılda 2 bin 300 galon [8 bin 700 litre] süt verir. Ama çiftçiler, uluslararası piyasalarda karışıklığı önlemek için hacim birimini değil, ağırlık birimi olarak pound’u kullanmayı tercih eder. Sebebi, Amerikan galonunun 3.78 litre, İngiliz galonunun 4.54 litre olmasıdır (pound, her yerde 453 gramdır).

• Bir ineğin sütü, ayrıca peynir, tereyağı ve yoğurt yapımında da kullanıldığı için etinden daha değerlidir.

• Rekortmen inek, ABD’nin Missouri eyaletinin Springfield kasabası yakınlarındaki bir çiftlikte bulunan Sue adlı Holstein cinsi bir inektir. Yılda 60 bin pound’a (27 tona] yakın süt verdiği olmuştur.

• Günlük taze sütü, içine biraz tuz atarak veya soda ekleyerek bir haftaya kadar bozulmadan saklayabilirsiniz. Son kullanma tarihi geçmiş olsa bile. Sütü buzlukta dondurarak saklamak da mümkündür. Süt, eksi 0.55 santigrad derecede donar. Su ile hemen hemen aynı derece. Rusların, sütün ekşimesini önleme yöntemi oldukça gariptir. Süt kovasının içine kurbağa atarlar. Yapılan incelemelerde, kurbağadan süte antibiyotik özler geçtiği anlaşılmıştır.

• Sadece süt içerek hayatta kalabilirsiniz. Süt, insanlar için gerekli dokuz amino asidin tamamını içerir. Başka hiç bir sebze, meyve veya bakliyat bu özelliğe sahip değildir. Zaten insanoğlu, tarımı öğrenmeden önce hayvanların sütüyle beslenip hayatta kalmıştır.

• En besleyici süt, manda sütüdür. 100 gramında 4.5 gram protein (inekte 3.2 gram), 8 gram yağ (inekte 3.9 gram), 195 miligram kalsiyum (inekte 120 mg) bulunur. Sonra koyun sütü gelir. Koyun sütü, protein açısından inek, manda ve keçiye fark atar. 100 gramda 5.4 gram ile.

• Yunan mitolojisine göre içinde güneş sisteminin de bulunduğu galaksi, Zeus’un karısı Hera’nın, gökyüzüne sütünü serpmesiyle oluşmuştur. Samanyolu’nun bu adı almasının sebebi budur (İngilizcesi “Milky Way – Sütlü Yol”).

• Halkı daha çok süt içen ülkelerin, daha çok Nobel Ödülü ve diğer uluslararası ödülleri kazandığı gözlenmiştir. 2013 yılında yapılan bir araştırmaya göre İsveç listenin başındadır. Nüfusun tamamı olan on milyon İsveçliye 32 bine yakın ödül düşmektedir. İsveçliler, yılda ortalama 347 litre süt tüketir.

• Çok acılı bir yemek mi yediniz? Süt için. Süt sudan daha etkili bir şekilde acıyı giderir.

• İngilizler çaya süt koymayı sever. Eskiden bu alışkanlık, zenginlerle orta düzeyde olan aileleri birbirinden ayırırdı. Orta halliler, düşük kaliteli porselen fincanları çatlamasın diye çaya süt koyarak sıcaklığı düşürürlerdi. Kaliteli porselen takımları olan zenginlerin, böyle bir numaraya başvurmaları gerekmiyordu.

• Süt şişelerinin ya da kutularının üzerinde son kullanma tarihi ile birlikte ürün bilgileri yazılıdır. Bunun fikir babası, bir söylentiye göre, Amerikalı gangster Al Capone’dur. Capone, ABD’de içki yasağı döneminde (1920-1933] kaçakçılıktan yüz milyonlarca dolar para kazanmıştı. Yasağın sona ermesiyle işsiz kaldı. İnsanların bilmeden bozuk süt içerek hayatlarını kaybettiğini gördü ve üzerinde her tür bilginin yer aldığı etiketli süt dağıtım işine girdi.

ALEV RIGEL