Pizza Ayı’nız kutlu olsun…

BÜTÜN dünyada en çok yenen ürün nedir diye sorulsa, pizza cevabını vermekte zorlanmayız. Her yerde patlıcan yemekleri bulamayabilirsiniz ama pizza mutlaka bulursunuz. Çünkü en ucuz, en kolay hazırlanan, en doyurucu ürün, pizzadır. 2016’da Tanzanya’da bir pizzacı açılmasıyla, pizzanın lezzeti tam 100 ülkeye yayılmış oldu.

Bu ürünle ilgili o kadar çok gün var ki. Örneğin 9 Şubat “Ulusal Pizza Günü” (ABD için), 5 Eylül “Ulusal Peynirli Pizza Günü”, 20 Eylül “Ulusal Pepperonili Pizza Günü, 11 Ekim “Ulusal Sosisli Pizza Günü” gibi. Sonunda ekim ayını, ABD’de ve Kanada’nın bazı eyaletlerinde “Pizza Ayı” olarak ilan etmişler. Bunun sebebi, 31 Ekim günü kutlanan “Cadılar Bayramı” arifesinde pizza tüketiminin patlama yapması. Fikir. Pizza Today adlı derginin editörü Gerry Durnell’e ait.

Pizzayı insanların gözünde bu kadar cazip yapan şey ne? Amerikalılar işi gücü bırakmış, bu popüler yiyecek ile ilgili kapsamlı araştırmalar yapmış. Yağ ve karbonhidratları uyumlu bir şekilde birleştiren ürün olmasının yanı sıra dokusu, rengi, tamamlayıcı lezzetleri, şekli, tüketicide adeta bağımlılık oluşturuyor. Ürünün analizi ve mükemmel bir şekilde nasıl yapılacağıyla ilgili olarak yapay zekadan bile yardım alınmış. Pizza, bilgisayar dünyasında analizi yapılan tek ürün.

Çatal, bıçak kullanmadan elle yenen ve bunun görgüsüzlük sayılmadığı tek yiyecek, pizza. 2009’da İtalyanların isteği üzerine Avrupa Birliği tarafından kaydedilerek yasal koruma altına alman, 2017’de Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Teşkilatı UNESCO’nun “manevi değere sahip kültür mirası” listesine alınan yegane yiyecek. Akdeniz mutfağının vazgeçilmezi, fast food ürünlerin gözdesi pizza, 1984’te de Avrupa Birliği (söz konusu yılda adı Avrupa Ekonomik Topluluğu idi) tarafından “garantili geleneksel spesyalite” olarak da onaylanmıştı.

Pizza notları…

■ Pizza adı nereden geliyor acaba? Eskiden İtalyanlar, yuvarlak kalıp peynirlere pizza adını veriyordu. Daha sonra 35 mm’lik profesyonel film çekimlerinde makaranın konduğu yuvarlak kutulara da pizza dendi. Bu lezzetli, yuvarlak yiyecek de neden pizza adıyla amlmasındı ki?

■ Pizza’nın İtalyan olduğunu düşünebilirsiniz. Hem doğrudur hem yanlış. Eski çağlarda Yunanlılar ve Mısırlılar, ekmek hamurunun üzerine yağ, sebze ve baharat koyarak bir çeşit pizza yapıyorlardı. Pizzanın atası budur. 18’inci yüzyılın sonlarına doğru Napoli halkı, domates ve peynir ekleyerek pizzaya modern bir görünüm kazandırdı.

■ Pizza Margherita, en çok yenen pizzadır. Üç temel malzeme olan domates sosu, mozarella peyniri ve fesleğen ile hazırlanır. Fesleğen katılmasının sebebi, İtalyan bayrağının yeşil rengini tamamlamasıdır. Adını Savoy kraliçesi Margherita’dan alır. 1889’da kendisine bu üç malzemeden pizza ikram edilmiş, kraliçe çok beğendiğinden bu adla anılır olmuştu.

■ Bugün ABD’de İtalya’dan onlarca kat daha fazla sayıda pizzacı vardır. Sebebi, ABD’ye göç eden, neredeyse her dört İtalyan’dan birinin, Yeni Dünya’da bir pizza lokantası açmasıdır. Önce evlerinde yapıyorlardı. Amerikalılar sevince dükkan açmaya başladılar. Amerika’da halen her saniyede, 350 dilim pizza yendiği tahmin edilmektedir.

■ Pizzanın üzerine pek çok malzeme konmasına rağmen, gerçek pizza, domates ve mozarella peyniriyle yapılanıdır. Ama işi abartan pizza ustaları da yok değildir. İtalya’nın Salerno kentinde bir pizzacı, ürünlerini 12 bin dolara satmaktadır. Bu pizzanın her şeyden önce hamuru, tam gerekli süre bekletilip olgunlaştırılır. Üzerine üç çeşit havyar, Norveç ıstakozu, bufalo sütünden mozarella peyniri ve Avustralya’nın Murray Nehri’nden çıkarılan tuz taneleri konur.

■ Daha ucuza pahalı pizza da bulabilirsiniz. New York’ta bazı restoranların 2 bin 700 dolara, iki tür havyarlı, 24 karat yenebilir altın yapraklı, foie gras’lı (Fransızların yağlandırılmış kaz ve ördek ciğeri), mantarlı pizzaları daha hesaplı.

■ Dünyanın en büyük pizzası 2012 yılında Roma’da yapıldı. Beş ustanın yaptığı pizza Guiness Rekorlar Kitabı’na girdi. Pizzanın alanı bin 260 metrekareydi.

■ Pizza, uzayda da gözde yiyecek oldu. 2001 yılında Uluslararası Uzay İstasyonu’nda görevli Rus kozmonot Yuri Usachov’a pizza gönderildi. Maliyeti bir milyon dolardan fazlaydı.

■ Amerikalılar aşağı kalır mı hiç? Onlar da aynı yıl astronotlarına Cadılar Bayramı, Şükran Günü, Yeni Yıl Arifesi ve Yeni Yılın ilk günü dolayısıyla astronotlarına pizza gönderdiler.

■ İngilizler şu günlerde telaş içinde. İngiltere, aniden Avrupa Birliği’ni terk ederse, pizza malzemelerinin geleceği ne olacak? Çoğu pizzacı, malzeme depoluyor. Zira İngiltere, Avrupa’nın bir parçası olmaktan çıkarsa, pizza malzemelerinin ülkeye ithali tehlikeye girebilir. En iyimser ihtimalle fiyatlar artar.

■ Pizza, ABD’de 39 milyar dolarlık bir sektör. Sadece peynir alımına 6.5 milyar dolar harcanır. Amerikan Pizza Toplumu’na göre ülke geneline yayılmış 73 bin pizzacıda, toplam bir milyonu aşkın işçi çalışmaktadır. Adrese pizza teslim etmek, en kârlı işlerdendir. 20 dolar bile bahşiş alabilirsiniz.

■ Amerikalıların en sevdiği yiyecektir. Yüzde 93’ü düzenli olarak pizza yer. Ama en çok pizzayı bir Romen yemiştir. 2006 yılında Cristian Dumitru adında bir Romen, bir haftada 90 kilo pizza yiyerek dünya rekoru kırmıştır.

■ İtalya’da pizzanın nasıl yapılacağı ve üzerine neler konabileceğiyle ilgili yasalar vardır. Kafanıza göre pizza yapıp satamazsınız.

■ Kanada’da yaşayan bir Yunanlı olan Sam Panopoulos, pizza garnitürlerinden bıktı ve Havvaii meyvelerinden pizza yaptı. Özellikle ananaslı olanı çok sevildi. Dolayısıyla Havvaii pizzası, Kanada’da icat edilmiş oldu.

■ Çoğu pizzacıda, hamuru çevire çevire yukarıya doğru atıp tutan ustalar görürsünüz. Tahmin edebileceğiniz gibi bunların da yarışması yapılıyor. En hızlı hamur açmada, en geniş hamuru açmada, pizzayı en hızlı kutulamada ve bu üç yarışmanın birden yapıldığı triatlonda, havaya serbest stilde akrobatik hamur fırlatmada kıran kırana yarışmalar geçiyor.

■ İnternetten en çok sipariş edilen ürün mü? Evet, bildiniz. Pizza. Açık ara birinci konumundadır. Bir dilim pizzanın kalorisini de söyleyelim. Üzerindeki malzemeye göre 220-370 kalori.

■ Dış dünyaya kapalı olan Kuzey Kore’de bile pizzacı vardır. Ülkenin eski lideri Kim Jong-il pizzayı çok seviyordu. 2009’da ülkesine İtalyan ustalar getirtti ve kendi aşçılarına pizza yapımını öğretmelerini sağladı. Bununla da yetinmedi, ustaları Roma ve Napoli’ye gidip işin inceliklerini de öğrendiler.

■ Gelelim, pizzanın sağlıklı olup olmadığına. Hamuru sağlıksızdır ama domatesi çok yararlıdır. Haftada bir kez pizza yerseniz (elbette ki domatesli], yemek borusu kanseri olma riskiniz yüzde 59 azalır. Sebebi domateste likopen olmasıdır. Likopen, kanserli hücre oluşumunu engelleyen en güçlü antioksidandır. Ama domates tüketimini abartmamalıdır. Domatesin, pişmiş halde faydası daha çok görülür.

ALEV RIGEL